....« Σαν σίφουνας άρχισαν την ίδια ώρα , να κατηφορίζουν το δρόμο του γυαλού, για να παραλάβουν επιβάτες και επαγγέλματα, καμμιά εικοσαριά αχαμνά γαϊδουράκια και μουλαράκια, φόβος και τρόμος των ανίδεων πεζών, που κολούσαν στο βράχο για να τους πάρει σβάρνα η ξέφρενη επέλαση…Έκαναν πολλές δουλειές οι συμπαθητικοί σύντροφοι των αγωγιάτηδων που προσπαθούσαν από φτώχεια, να τους συνηθίσουν να τρώνε λίγο….Δεν ήταν τότε χαλικοστρωμένος ο δρόμος του γιαλού και δεν είχε ούτε ένα από τα διακόσια τόσα σημερινά σκαλιά του. Πλάκες από τα γκρεμνά ήταν η στρώση του. Και είχαν γίνει με τα χρόνια, τόσο γλυστερές που παίρνοντας φόρα σε κάθε στροφή του φιδίσιου δρόμου, φτάναμε, παιδιά, στο γιαλό, σε επτά λεπτά της ώρας, χαρά των παπουτσάδων…..» γράφει ο Ν.Δελένδας στο «Ανοιξιάτικο Πρωινό στα Φηρά Σαντορίνης» (Τόμος «Σαντορίνη 2001, - Ι.Μ.Δανέζης σελ 462 κ.εξ)
Αλήθεια τι να πρωτοπούμε για τους γαδουρολάτες όχι μόνο του λιμανιού αλλά και όλης της Σαντορίνης…Μου χε πει κάποτε κάποιος ότι πολλές φορές αναρωτιέσαι ποιος συνοδεύει ποιόν στη Σαντορίνη: Ο γάδαρος τα αφεντικό του ή ανάποδα; Και δεν είχε καθόλου άδικο….
Ας ξεκινήσουμε ένα σύντομο λοιπόν για αρχή παραμυθάκι για τους αγωγιάτες του λιμανιού των Φηρών εξ’ αιτίας της τόσο ιδιαίτερης επιζωγραφισμένης φωτογραφίας των αρχών του 20ουαιώνα που μας παρείχε ο Θ.Μεταλληνός Διευθυντής «Ιόνιο ΚΕΚ» στην Κέρκυρα.
Βασικός πυλώνας η εκπληκτική για τα χρόνια εκείνα έρευνα του Γυμνασίου Θήρας : «η Σαντορίνη που χάνεται 1986- 1987» με υπεύθυνο Καθηγητή τον κ. Χριστόφορο Μηνδρινό:
«….Αν ο επισκέπτης φτάσει με το πλοίο στο γιαλό των Φηρών ή στο λιμάνι της Οίας υπάρχει ένας πολύ γραφικός τρόπος για ν’ ανέβει τα εκατοντάδες σκαλιά που θα τον οδηγούσαν στα χωριά. Δεκάδες γαϊδούρια, μουλάρια και άλογα περιμένουν υπομονετικά να εκτελέσουν το αγώι τους ενώ οι αγωγιάτες μαλώνουν μεταξύ τους γιατί κάποιος «πήρε την κούρσα» με χαμηλότερη τιμή ή γιατί κάποιος δεν τήρησε τη σειρά προτεραιότητας. Σήμερα οι αγωγιάτες έχουν μπει στη υπηρεσία του τουρισμού. Παλαιότερα, όταν δεν υπήρχε το λιμάνι του «Αθηνιού» οι μόνες προσβάσεις ήταν τα λιμανάκια του γιαλού των Φηρών και της Οίας. Ακόμα και σήμερα δεν υπάρχει δρόμος που να οδηγεί στα χωριά παρά μόνο σκαλιά. Έτσι ο μοναδικός τρόπος μεταφοράς επιβατών και εμπορευμάτων ήταν τα ζώα.
Η ετοιμασία των ζώων γίνεται στην εξώμαντρα. Ο αγωγιάτης βάζει στη ράχη του αλόγου ένα ή περισσότερα χαλιά για να μην το πονάει η απευθείας επαφή με τη σέλα. Η σέλα αποτελείται από την «πισιλίνα» που τοποθετείτε στην ουρά του αλόγου και από το «καπίστρι» που είναι το σκοινί που μπαίνει στο λαιμό του. Η σέλα στερεώνεται μ’ ένα λουρί κάτω από την κοιλιά του και λέγεται «νίγλα». Τα χαλινάρια είναι ένας σκελετός από λουριά που μπαίνουν στο κεφάλι του αλόγου και με τα οποία ο αγωγιάτης κουμαντάρει το ζώο. Για να στολίσει και να ομορφύνει το ζώο, του κρεμάει στο λαιμό κουδουνάκια με χάντρες και στο μέτωπο του κρεμάει ένα φυλακτό.
Αν το ζώο είναι γαϊδούρι η ετοιμασία είναι σχεδόν η ίδια. Η μόνη διαφορά είναι πως εκτός από τα χαλιά βάζουν στη ράχη του και τη «στρατούρα» που είναι ένα σακί με άχυρα, κάτι ηλαδή σαν πάλτωμα. Όταν όλα είναι έτοιμα, ο αγωγιάτης παίρνει την κρανιά που αποτελείται από ξύλο οξίας και ένα λουρί και με την οποία κεντρίζει τα ζώα για να προχωράνε γρήγορα. Βγάζει τα ζώα από την εξώμαντρα και πηγαίνει για να βγάλει το μεροκάματο φωνάζοντας σ’ αυτά με ένα ιδιαίτερο λεξιλόγιο.
Λεξιλόγιο του αγωγιάτη:
«ντε λαξο ντε»: Προχώρα, «ντε βέσα ντε»: Πήγαινε μέσα, «λα λα»: Ελα κοντά, «λα έξω»: Έλα έξω, «ντε βίσο ντε»: Πήγαινε πίσω, να ψου: Σταμάτα, να μωρή να: Σταμάτα για το θηλικό, «να πιέρα»: Φρόνιμα, «να βολά»: Άλλαξε δρόμο.¨»
Και έλεγε η Γουλιελμία Συρίγου σε κείμενο της για τη ντοπιολαλιά: " …Καμά αυτά τα πράγματα δεν είναι για μας τσικιουράνες…(εννοώντας το τελεφερίκ αφού οι κιουράνες της ιστορίας μετά από ταξίδι τους στην Αθήνα, δεν είχαν προλάβει τα γαδούρια από το λιμάνι μιας και τα είχαν οι τουρίστες), για τους τουρίστες μαθές και για τους προφεσόρους είναι τούτες οι πολυτέλειες!! "
Και έλεγε η Γουλιελμία Συρίγου σε κείμενο της για τη ντοπιολαλιά: " …Καμά αυτά τα πράγματα δεν είναι για μας τσικιουράνες…(εννοώντας το τελεφερίκ αφού οι κιουράνες της ιστορίας μετά από ταξίδι τους στην Αθήνα, δεν είχαν προλάβει τα γαδούρια από το λιμάνι μιας και τα είχαν οι τουρίστες), για τους τουρίστες μαθές και για τους προφεσόρους είναι τούτες οι πολυτέλειες!! "
Η «βεγγέρα για τους αγωγιάτες δεν θα σταματήσει εδώ…Ξεκινάμε ένα άλλο ταξίδι σε μια Σαντορίνη αγνή …