Στην επιστολή των προκρίτων και λοιπών κατοίκων της Σαντορίνης εις τους προκρίτους των Σπετσών, 30 Απριλίου 1821, γίνεται αναφορά στο έμψυχικο δυναμικό το οποίο στέλνουν οι Σαντορινιοί, για την υποστήριξη του απελευθερωτικού αγώνα: « Όθεν εξαποστέλλομεν κατά το παρόν, προς υμάς, άνδρας 70 ομού μ έναν ιερέα συνοδευόμενους με ένα των προυχόντων ημών Νικόλαον Δεναξάν, τους οποίους θέλει να μεταχειρισθείτε εις τα απολεμικά υμών πλοία υπέρ της κοινής ελευθερίας».
Από την άλλη όμως στις 5 Μαίου[1]προσχώρησε η Σαντορίνη μετά από σχετική προκήρυξη που έστειλε η Ύδρα , επικεφαλής των τρίων ναυτικών νησιών με την οποία ζητούσε από τους νησιώτες να συντρέξουν την Επανάσταση με όλες τις δυνάμεις."Οι Κυκλάδες δεν αποτέλεσαν πεδία μαχών, αλλά ορισμένοι κάτοικοί τους πολέμησαν με τις επαναστατικές δυνάμεις στα μέτωπα του αγώνα. Τα ζητήματα που κυριάρχησαν κατά τη διάρκεια της Επανάστασης ήταν ότι δεν ήταν παρών ο ελληνικός στόλος για να αντιμετωπίσει τυχόν προσβολή των νησιών από τον τουρκικό. Οι φόβοι και η ανασφάλεια των νησιωτών ενισχύθηκαν. Επιπλέον καθώς βρίσκονταν μακριά από το διοικητικό κέντρο της Επανάστασης, τον πρώτο χρόνο, οι τοπικές αρχές δεν είχαν ακριβείς οδηγίες και οι κάτοικοι έπρεπε να αντιμετωπίσουν ανίκανους και αυταρχικούς Έπαρχους που διόριζε η Προσωρινή Διοίκηση καθώς και ανεξέλεγκτους επαναστάτες γηγενείς ή μη. Τα φαινόμενα αυτά προκάλεσαν αναταραχές ακόμα και εξεγέρσεις εναντίον των επαναστατικών κεντρικών και τοπικών αρχών . οι αναταραχές εκδηλώθηκαν πρώτα και με μεγαλύτερη διάρκεια στη Σαντορίνη με όρους που δημιουργούσαν συνθήκες εμφυλίου."
«Ο πληθυσμός της ανερχόμενος το 1770 εις 9000 κατοίκους επεδίδετο όχι μόνο εις την γεωργία αλλά και εις την ναυτιλία.. Το 1780 η Μονή Προφήτη Ηλία διαθέτει ιδιόκτητο πλοίο Κατά την πραγματοποίηθείσα το 1807 υποχρεωτική ναυτολογία νησιωτών για την κάλυψη έμψυχου υλικού αναγκών του τουρκικού στόλου, η Σαντορίνη έστειλε 50 ναύτες, ο Πόρος 40, η Ύδρα 110. Από το φορολογικό κατάστιχο των ετών 1812- 1814 το νησί κατέβαλλε ετησίως 55.676 γρόσια ενώ η θεωρούμενη εύφορη Νάξος 29.750, και η Ύδρα 5.320.»[2]
« Η Σαντορίνη έλαβε μέρος στην Επανάσταση, επανδρώνοντας με πληρώματα τα πολεμικά πλοία και ενισχύοντας τον αγώνα με χρήματα, τρόφιμα και κρασί. Ανάμεσα στις υπογραφές του 21 πολλές ανήκουν σε Σαντορινιούς καπετάνιους Αλαφούζο, Νομικό κ.α»[3]
«Τον 18ο αιώ, μετά το τέλος του τουρκοβενετικού πολέμου το 1699 αναπτύχθηκε ιδιαίτερα ο εμπορικός στόλος της Σαντορίνης και λειτουργούσαν ναυπηγεία στο νησί. Η ανάπτυξη κορυφώθηκε στις αρχές του 19ο λόγω και της αύξησης του πληθυσμού . Το 1813 διέθετε 32 πλοία συνολικής χωρητικότητας 2560 τόνων ενώ το 1821 πλοία συνολικής χωρητικότητας 5.000. στη διάρκεια της επανάστασης όλα σχεδόν ταξίδευαν με σημαίες κυρίως Σαρδηνίας και Ρωσίας αλλά και της Αυστρίας, Γαλλίας και Αγγλίας. Το 1828 διέθετε 25 πλοία με ξένες σημαίες. Η ναυτιλία και το εμπόριο συνδέονταν άμεσα με την αγροτική παραγωγή[4] .»
« Οι Σαντορινιοί όταν άκουσαν ότι κηρύχθηκε η Επανάσταση αμέσως στείλανε στους Σπετσιώτες βοηθήματα, τρόφιμα και καράβια για να βοηθήσουν τον αγώνα. Οι κάτοικοι του Σκάρου εγκατεστημένοι πλέον στα Φηρά, σαν άνθρωποι μορφωμένοι και ταξιδεμένοι, παρακολουθούσαν τις εξελίξεις και διαισθάνονταν ότι κάτι ετοιμάζεται και όταν μια ωραία πρωία άκουσαν την πρώτη κανονιά, το σύνθημα του αγώνα, δεν έμειναν αδρανείς. Μπορεί να μην ήταν πολεμιστές και δεν μπορούσαν και πεντακόσιες πενήντα ψυχές Καθολικές να κάμουν περισσότερο απ όλο το νησί, αλλά δεν αρνήθηκαν ποτέ να βοηθήσουν τον αγώνα με χρήμα ή είδος.».[5]
Ο Φίλιππας Κατσίπης [6]αναφέρει παράλληλα στα : « Συμβάντα κατά την Επανάσταση στη Σαντορίνη» (τόμος Δανέζη 1970): «Προσφορές για τον Εθνικό Αγώνα του 1821: Από την εκκλησία της Αγίας Τριάδας (Πύργου;) 700 γρόσια, Από Αντωνάκη Καραμολέγκο 40 γρόσια, Από εκκλησίαν Χρυσοστόμου (;) 60 γρόσια, από τον Ηγούμενο του Αγίου Χαραλάμπους ( παλιό μοναστήρι στη Σαντορίνη στην έξω Γωνιά) 300 γρόσια, από το Μοναστήρι του Προφήτη Ηλία 1640 γρόσια, Από Επίτροπο Παναγιάς Ιμπορίου ( Εμπορείου) 1305, από Επίτροπο Αγίου Δημητρίου ( Μεσσαριάς μάλλον), 150 γρόσια, από εκκλησία Μπελώνια ( Σημερινή ορθόδοξη Μητρόπολη), 75 γρόσια, από καπετάνιο Τζαννετάκη Ντειμέζη 39 γρόσια, από εκκλησία Παναγιάς 200 (Επισκοπής;), από την εκκλησία Θεολόγου ( Άγιος Ιωάννης Θεολόγος) 112, από την εκκλησία του Αγίου Νικολάου Πύργου 78, από την Αγία Θεοδοσία ( Πύργου;) 25 γρόσια, Από εκκλησία Αγίων Αναργύρων ( Μεγαλοχωρίου) 70 γρόσια, Από την Παναγιά Μαλτέζα 1811, από την εκκλησία της Αγίας Τριάδας Πύργου 70, από την Εκκλησία της Αγίας Τριάδος Επάνω Μεριάς 20, από την εκκλησία της Παναγιάς του Καλού 200 γρόσια, από την Παναγιά του Μεγάλου Χωριού 315,από τον Άγιο Νικόλαο Επάνω Μεριάς 200, Από τον Άγιο Σπυρίδωνα 180, από την εκκλησία Ταξιαρχών 150, από την Αγία αικατερίνη Οίας, 45, από τον κ. Αντώνιο Δράλο δι έν καντήλι 87,30, Από τον Γεώργιο Χατζή 69, 30, Από τον Γιαννάκη Γαβρίλη 72. Σύνολο γρόσια 8.164,20.»
Κατάλογος Θηραίων Αγωνιστών
Συντομογραφίες[7]:
Μ.Α.: Μητρώο των Κατά των Ιερό Αγώνα Αξιωματικών
Μ.Π.: Μητρώο του Γ’ επι των Πολιτικών Τμήματος
Μ.Ν.: Μητρώο του Βασιλικού Ναυτικού Τμήματος
Μ.Υ.: Μητρώο των κατά τον Ιερό Αγώνα Υπαξιωματικών.
Μ.Σ. : Μητρώο των κατά των Ιερό Αγώνα Στρατιωτικών
Μ.ν.Υ.: Μητρώο των κατά τον Ιερό Αγώνα Υπαξιωματικών.
Μ.ν.Ν.: Μητρώο Ναυτικού
Αμπατιέλος Νικόλαος ( Μ.Π.399) Στ΄τάξης.
Αμπατιελος Νικόλαος (Μ.Υ. 14515) Στρατιώτης.
Αμπατιέλου Νικόλαος (Μ.Σ. 9453) Στρατιώτης.
Άρπης Ιωάννης (Μ.ν.Υ. 4237) Υπαξ. Β΄Τάξης
Άρπης Ιωάννης ( Μ.Υ. 18851) Υπαξ. Β΄.
Άρπης Ιωάννης (Μ.ν.Υ. 6172) Υπαξ. Β΄τάξης.
Βαρβαρήγος Αναγνώστης Κ. (Μ.Π. 173) Γ΄τάξης: Από τους επισημότερους του νησιού. Γενικός Διοικητής Θήρας και σε άλλες υπηρεσίες.
Βαρβαρήγος Γουλιελμος (Μ.Π. 402) Στ΄τάξης.
Βαρβαρήγος Μαρίνος (Μ.Π. 466 ) Ζ΄τάξης.
Βαρούχας ή Δελφός Γεώργιος (Μ.A.1415) Aξιωματικός Στ΄Τάξης. : Σημαιοφόρος του Ιερού Λόχου
Βασάλος Γεώργιος ( Μ.ν.Ν. 1024) Πηδαλιούχος.
Βασάλος Γεώργιος (Μ.Ν.2264) Υπαξ. Πηδαλιούχος.
Βαφιόπουλος Παναγιώτης ( Μ.Α. 1533) Αξιωμ Στ΄Τάξης.: Μέλος της Φιλικής Εταιρίας. Υπηρέτησε σε όλο τον Αγώνα.
Γαβαλάς Αντώνιος (Μ.ν.Ν. 223 ) Υποπλοίαρχος Α΄τάξης.
Γαβαλάς Τζώρτζης (Μ.ν.Α. 21 04) Υπαξ. Β΄Τάξης
Γαβαλάς Τζώρτζης (Μ.Π. 310) Ε΄ τάξης.
Γαβαλλάς Αντώνιος Δημ (Μ.Ν. 1659). Υποπλοίαρχος Α΄τάξης. Στην αρχή της Επανάστασης βρέθηκε στο Δούναβη με το πλοίο του. Έπεσε στη μάχι του Δραγατσανίου.
Γαβρίλης Αντώνιος (Μ.Ν. 1673) Ναύτης.
Γαυρίλης Αντώνιος (Μ.ν.Ν. 426) Ναύτης.
Γιάννακας Ιερεμίας αρχιμανδρίτης (Μ.Ν. 1660). Υπαξ. Πηδαλιούχος. Επί 5 χρόνια σε εκστρατείες και αποστολές με πλοίαρχο τον Ιωάννη Ποταμιάνο.
Δενδρινός Γεώργιος (Μ.Ν. 1690) Υπαξ. Πηδαλιούχος.
Δενδρινός Γεώργιος (Μ.ν.Ν. 647) Πηδαλιούχος.
Διβάρης Δημήτριος ( Μ.ν.Ν. 431) Ναύτης.
Διβάρης Δημήτριος (Μ.Ν. 1923) Υπαξ. Πυροβολητής.
Δρόσος Χατζή Ιωάννης (Μ.ν.Υ. 5781) Υπαξ. Β΄τάξης.
Δρόσος Χατζηιωάννου (Μ.Υ. 18166) Υπαξ. Β΄.
Ζάννος Γουλιέλμος (Μ.ν.Υ. 6204) Υπαξ. Β΄τάξης.
Ζάννος Νικόλαος ( Μ.ν.Ν. 293) Υποπλοίαρχος Α΄τάξης.
Ζάνος Αντώνιος (Μ.Α. 935) Αξιωματικός Ε΄τάξης.
Ζάνος Γουλιέλμος ( Μ.Υ. 18903) Υπαξ. Β΄.
Ζάνος Ιωάννης (Μ.Υ. 17899) Στρατιώτης.
32. Ζάνος Ιωάννης (Μ.Σ. 11750) Στρατιώτης.
Ζαρής Δεμενεής ( Μ.Π. 398) Στ΄τάξης.
Καλαγκάνης Γεώργιος ( Μ.Υ. 17732) Υπαξ. Β΄.
Καλαγκάνης Γεώργιος (Μ.ν.Υ. 5608) Υπαξ. Β΄τάξης.
Καούστος Χριστόδουλος ( Μ.Σ.8561) Στρατιώτης.
Καούστος Χριστόδουλος ( Μ.Υ. 13329) Στρατιώτης.
Καραβίας Παναγιώτης (Μ.ν.Υ. 5731) Υπαξ. Α΄τάξης.
Καραβίας ΠαναγιώτΗς (Μ.Υ. 18067) Υπαξ. Α΄.
Καραντινακης Κρητικός (Μ.Σ. 8653) Στρατιώτης.
Καραντινάκης Φίλιππος, Κρητικός ( Μ.Υ. 13453) Στρατιώτης.
Κασιμάτης Παναγιώτης , Ημεροβίγλι ( Μ.Υ. 13498 ) Στρατιώτης.
Κόντογλου Δημήτριος (Μ.ν.Υ. 4954) Υπαξ. Β΄τάξης.
Κόντογλου Δημήτριος , Σμυρνιός, (Μ.Υ. 15754) Υπαξ. Β΄.
Κουρμού (Μ.ν.Υ. 4354) Υπαξ. Α΄Τάξης
46. Κουρμούλης Γιαννιός, Κρητικός (Μ.Σ. 9408) Στρατιώτης.
Κουρμούλης Γιαννιός, Κρητικός (Μ.Υ. 14460) Στρατιώτης.
Κουρμούλης Κρητικός ( Μ.Υ. 13308) Υπαξ. Α΄
Λαγκαδας Ζώρζης ( Μ.Σ. 8720) Στρατιώτης.
Λαγκαδάς ή Λογοθέτης Μιχάλης (Μ.Π.272) Δ΄τάξης: Υπηρέτησε σε τοπικές υπηρεσίες και πληρεξούσιος.
Λαγκαδάς Τζώρτζης (Μ.Υ. 14538) Στρατιώτης.
Λαγκαδάς Χατζη Αγγελέτος (Μ.Π.391) Ε΄τάξης.
Λέκας Χατζη Αναγνώστης (Μ.Π. 491) Ζ τάξης.
Μαζαράκης Ευάγγελος (Μ.Π.102) Α τάξης: Μέλος της Φιλικής Εταιρείας. Πολέμησε και στην Πολιορκία της Τριπολιτσάς.
Μαρινάκης Θεόδωρος ( Μ.Υ. 13610) Στρατιώτης.
Μαυρομάτης Ζαχαρίας (Μ.Υ. 13678) Στρατιώτης.
Μαυρομματης Ζαχαρίας ( Μ.Σ. 8823) Στρατιώτης.
Μπαρμπαρήγος Αναγνώστης (Μ.ν.Υ.5576) Υπαξ. Α΄τάξης.
Μπαρμπαρήγος Αναγνώστης (Μ.Υ. 17631) Υπαξ. Α΄.
Μπαρμπαρήγος Αντώνιος ( Μ.Π. 274)Γ΄τάξης: Ένας από τους προύχοντες της σαντορίνης. Υπηρέτησε ως πληρεξούσιος και Βουλευτής.
Μπαρμπαρήγος Ζανάκης ( Μ.Π. 496) Ζ΄τάξης.
Μπαρμπαρήγος Ματθαίος (Μ.Ν. 1924)Ναύτης.
Μπαρμπαρήγος Ματθαίος (Μ.ν.Ν. 467 ) Ναύτης.
Νομικός Δημήτριος (Μ.Ν.2434).
Νομικός Δημήτριος Χριστοδούλου (Μ.Ν.1131). Υποπλοίαρχος Β΄τάξης. Σε πολλές εκστρατείες και αποστολές με το πλοίο του.
Νομικός Χριστόδουλος ( Μ.ν. Ν. 179) Υποπλοίαρχος Β΄τάξης.
Νομικός Χριστόδουλος (Μ.Π. 499) Ε΄τάξης.
Περιδάκης Γεώργιος (Μ.ν.Υ. 5636) Υπαξ. Β΄τάξης.
Πρωτομααστοράκης Γιαννίκος, Κρητικός, (Μ.Υ. 16683) Στρατιώτης.
Ρούσσος Αλέξανδρος (Μ. Ν. ) Υπαξ. Πηδαλιούχος. : Από 1821- 1826 σε πολλες ναυμαχίες πηδαλιούχος και ως ναύτης Πυρπολικών.
Σαγρέδος Μάρκος (Μ.ν.Υ. 6113). Υπαξ. Α΄τάξης.
Σαγρεδος Μάρκος (Μ.Υ. 18771) Υπαξ. Β΄.
Σανταντώνιος Δομένικος (Μ.Π. 226) Δ΄τάξης: Υπηρέτησε σε όλο το διάστημα του Αγώνα άμισθος για τις ιατρικές υπηρεσίες του.
Σανταντωνίου Δομένικος (Μ.Υ. 14214) Υπαξ. Α΄.
Σαριδάκης Δημήτριος (Μ.ν.Υ. 5646) Υπαξ. Β΄τάξης.
Σιγάλας Αντώνιος ( Μ.Υ. 14212) Στρατιώτης.
Σιγάλας Αντώνιος (Μ.Σ. 9233) Στρατιώτης.
Σιγάλας Γεώργιος (Μ.Υ. 14246) Υπαξ. Β΄.
Σιγάλας Μιχάλης ( Μ.Σ. 9144) Στρατιώτης.
Σιγάλας Μιχάλης ( Μ.Υ. 14105) Στρατιώτης.
Σίμος Νικόλαος (Μ.Σ. 12152) Στρατιώτης.
Σίμος Νικόλαος (Μ.Υ. 18854) Στρατιώτης.
Σορότος Βασίλειος (Μ.ν.Υ. 5597) Υπαξ. Β΄τάξης.
Σοροτος Βασίλειος (Μ.Υ. 17714) Υπαξ. Β΄.
Σορότος Μαρίνος ( Μ.Υ. 18037) Στρατιώτης.
Σορότος Μαρίνος (Μ.Σ. 11830) Στρατιώτης.
Σορώτος Βασίλειος ( Μ.Π. 429 ) Στ΄τάξης.
Σορώτος Γεώργιος του Ιακώβου (Μ.Α. 2442) Αξιωμ. Ζ΄τάξης.
Σορώτος Γεώργιος του Ιακώβου (Μ.Α. 3041). Αξιωμ. Ζ΄τάξης; Πολέμησε στο Ιάσιο και Μολδαβία. Έπεσε στον Προύθο.
Σπηλιώτης Γεώργιος ( Μ.Υ. 14247) Υπαξ. Β΄.
Συρίγος Τζώρτζης (Μ.ν.Υ. 4532) Έπεσε. Υπαξ. Α΄τάξης.
Συρίγος Τζώρτζης (Μ.Υ. 14103) Υπαξ. Α΄.
Τζαγκαράκης Γεώργιος (Μ.Υ. 14214) Υπαξ. Α΄.
Τζάνες Νικόλαος (Μ.Υ. 17632) Υπαξ. Α΄.
Τζώρτζος Γεώργιος (Μ.Υ. 14368) Υπαξ. Α΄.
Τσαγκαρακης Γεώργιος (Μ.Σ. 9324) Στρατιώτης.
Τσώρτζος Γεώργιος (Μ.ν.Υ. 4531). Υπαξ. Α΄τάξης.
Φίτρος Ιωάννης ( Μ.Σ. 1368) Στρατιώτης.
Φίτρος Ιωάννης ( Μ.Υ. 2875) Στρατιώτης.
Φουφουδερος Μιχ., Κρητικός (Μ.Σ. 8823) Στρατιώτης.
Φουφουδερος Μιχαήλ , Κρητικός, (Μ.Υ. 14342) Στρατιώτης.
Φωτάκης Αντώνιος, Κρητικός (Μ.Σ. 9364) Στρατιώτης.
Φωτάκης Αντώνιος, Κρητικός (Μ.Υ. 14396) Στρατιώτης.
Φωτάκης Παναγιώτης, Κρητικός ((Μ.Υ. 14395) Στρατιώτης.
Φωτάκης Παναγιώτης, Κρητικός (Μ.Σ. 9363) Στρατιώτης.
Χωραφάς Κ.Π. ( Μ.ν.Ν. 275) Υποπλοίαρχος Β΄τάξης.
Χωραφάς Κ.Π. (Μ.Ν. 2419). Υποπλοίαρχος Β΄τάξης. Με τη γαλέττα του παραβρέθηκε σε όλο τον Αγώνα.
Χωραφάς Παναγής (Μ.Ν. 2067) Υπαξ. Ναύκληρος. Είχε πλοίο με το οποί πήρε μέρος σε μία εκστρατεία αλλά τον έπιασαν αιχμάλωτο.
Χωραφάς Παναγιώτης ( Μ.ν.Ν. 347) Ναύκληρος.
Επιπλέον δε, από άλλες πηγές εντάσσονται στον κατάλογο αυτό και οι :
Ο Σεβ. Μητροπολίτης Ζαχαρίας Κυριακός (1814-1842), εκλέχτηκε Μητροπολίτης Θήρας το 1814 από το Πατριαρχείο και εγκαταστάθηκε άμεσα στην παλαιά έδρα της Μητρόπολης στον Πύργο. Χρονικά συμπίπτει η επισκοπία του με την κήρυξη της Ελληνικής Επανάστασης, αλλά και με την εύρεση της Τιμίας Ζώνης της Θεοτόκου στο νησί της Σαντορίνης Ξεχωριστή ανάρτηση https://kallistorwntas.blogspot.com/2021/03/blog-post_22.html
Μεταξύ των Θηραίων Αγωνιστών του 21, υπήρχε ο πρεσβύτερος Ιάκωβος Βαθόγλους, πρωτόπαπας Καρτεράδου, διακρίθηκε για τη φιλοξενεία και την αγωνιστικότητά του[2].
Ο πλοίαρχος Ιωάννης Ποταμιάνος από την Κεφαλονιά αλλά κάτοικος Πύργου, ανυψώνει την Ελληνική Σημαία στο πλοίο « Κίμων» οπλισμένο με δέκα κανονία. Οφιλικός και αγωνιστής του 1821.
Ο Αναγνώστης Θηραίος από τη Σαντορίνη συμβάλλει στην προετοιμασία της Επανάστασης; στην Πελοπόννησο και παίρνει μέρος σε πολλές μάχες.
Ο Σπύρος Ποταμιάνος, κάτοικος Πύργου διορίζεται φροντιστής της Θάλασσας, 1830.
Ο Πέτρος Θηραίος, γιος του Αναγνώστη Θηραίου και αγωνιστής του 1821, παίρνει μέρος σε πολλές καταδρομές των Υδραίων.
Μπαρμπαρήγος Αντώνιος: Ένας από τους προύχοντες του νησιού υπηρέτησε ως πληρεξούσιος και Βουλευτής. Συμμετείχε και στη Β Εθνοσυνέλευση του Άργους.
Βαρβαρήγος Αναγνώστης Γενικός Διοικητής Θήρας.
Μαθάς, Θεοδόσιος (; – 1850). Αγωνιστής του 1821. Καταγόταν από τη Σαντορίνη (Θήρα). Πρόκριτος της Θήρας, πήρε μέρος στην οργάνωση ναυτικών σωμάτων του νησιού του και αγωνίστηκε να εξουδετερώσει αντεθνικές ενέργειες ορισμένων συμπατριωτών του. Το 1825 κατηγορήθηκε ότι συμμετείχε σε πειρατικές επιδρομές που έκαναν ψαριανά και κρητικά πλοία και αιχμαλωτίστηκε από τους Αυστριακούς, αλλά απελευθερώθηκε με την επέμβαση του αρχηγού της αγγλικής μοίρας στη Μεσόγειο. (http://www.ygeiaonline.gr/index.php?option=com_k2&view=item&id=4881:albhs_ivannhs)
Άλβης, Ιωάννης. Αγωνιστής του 1821. Καταγόταν από τη Σαντορίνη και ήταν καθολικός στο θρήσκευμα. Προσέφερε πολλές υπηρεσίες στον Αγώνα, ιδιαίτερα στην επίλυση των προστριβών ανάμεσα στους ορθόδοξους και στους καθολικούς κατοίκους της Σαντορίνης που οφείλονταν σε Αυστριακούς πράκτορες και κυβερνήτες πολεμικών καραβιών. Ο Ά. διακρίθηκε για τη συνετή και διαλλακτική πολιτική του στα προβλήματα αυτά, όπως επίσης και στη διευθέτηση του θέματος της αιγαιοπελαγίτικης προσφοράς στο εσωτερικό δάνειο, πρόβλημα που είχε προκαλέσει μεγάλη αναταραχή ανάμεσα στα δύο αντίπαλα στρατόπεδα.
Αθανάσιος Γαβαλάς:δημογέροντας της Σαντορίνης, διορίστηκε το 1822 αρμοστής του νησιού και συμμετείχε αργότερα ως οπλαρχηγός στο Νεόκαστρο και στην εκστρατεία της Χίου υπό την αρχηγία του Φαβιέρου. (http://themataistorias.pblogs.gr/tags/epanastasi-1821-gr.html ).
Αντώνιος και Μανώλης Γεωργίου. Χρήστος Σπηλιώτης, Γουλιέλμος…;;;
Πηγές για τα ανωτέρω:
Ιωάννου Συρίγου: « Η Σαντορίνη και η συμβολή της Εις τον Υπερ της Ελλην.Ανεξαρτησίας Ιερόν Αγώνα» στο Μιχάλης Δανέζης « Σαντορίνη 1939».
Μιχ. Δανέζη(επιμ), Σαντορίνη, συλλογικός τόμος 1970.
Οι αγωνιστές του 1821 από τη Θήρα
Ηλ. Κωνσταντινίδου, Οι Κυκλαδίτες Αγωνιστές του 1821, Νάουσα Πάρου 1985
Μιχ. Αντ. Δανέζης: Σαντορίνη 1939-1940. Γενική έκθεσις της γεωλογικής, ιστορικής, κοινωνικής, οικονομικής, τουριστικής και πολιτιστικής εν γένει εξελίξεως της νήσού... [ΑΘήνα 1940]
[1]Σπηλιωτοπούλου Μαρία : Στρατηγικές Επιβίωσης τον καιρό της Επανάστασης του 1821 στις Κυκλάδες Ο υποπρόξενος της Ολλανδίας στη Σαντορίνη Χριστόδουλος Γίζης ω Νεοελληνικά Ιστορικά 3, σ. 11-61.
[2]Βασίλης Σφυρόερας, Οικονομικά της Σαντορίνης κατά τον τελευταίο αιώνα της Τουρκοκρατίας», τόμος Δανέζη 1970
[3]Γεώργιος Ράλλης « Αναδρομή στην προϊστορία της Σαντορίνης» τόμος Δανέζη «Σαντορίνη» 2001
[4]Σπηλιωτοπούλου ο.π.
[5] Γιάννης Κοκκαλάκης - Η Σαντορίνη και η Οικογένεια Κοκκαλάκη.
[7] Ηλ. Κωνσταντινίδου, Οι Κυκλαδίτες Αγωνιστές του 1821, Νάουσα Πάρου 1985