Theodore Kats (1873 -1954) Ένας ταπεινός Ολλανδός Λαζαριστής στην Ελλάδα του Μεσοπολέμου και η άγνωστη δράση του κατά τη διάρκεια της Κατοχής.

Δρ. Μεσαιωνικής Ιστορίας του University of Johannesburg& Δρ. Ιστορίας της τέχνης του ΔΠΘ

Πηγή: ηλεκτρονικό περιοδικό της Θεολογικής Σχολής του ΑΠΘ Eusebius Lab

2020/02

Εικόνα1: Ο Kats τα τελευταία χρόνια της ζωής του στη Σαντορίνη; (Από το βιβλίο του Γ. Κοκκαλάκη , Η Οικογένεια Κοκκαλάκη και η Σαντορίνη, φωτογραφία στη σ. 186)

                              In memoriam Γιάννη Κοκκαλάκη (+4-8-2018)

Aπόσπασμα άρθρου : 

[…]O Θεόδωρος Kats, γιος του Ιωσήφ και της Μαρίας, γεννήθηκε στην Ολλανδία στις 13 Μαρτίου 18735[2] . Εισήλθε στο τάγμα των Λαζαριστών στις 16 Σεπτεμβρίου του 1895 και χειροτονήθηκε ιερέας στις 9 Ιουνίου του 19016[3] . Δεν γνωρίζουμε που υπηρέτησε κατά τα πρώτα χρόνια (1901-1904) του ιερατικού του βίου. Το 1904-5 τοποθετήθηκε στη Σμύρνη7 στο κολέγιο της Ιεράς Καρδίας του Ιησού που είχε ιδρυθεί από τους πατέρες Λαζαριστές, το 1886, στο Φραγκομαχαλά[4].  το 1924 μετατέθηκε στην Κωνσταντινούπολη στο εκεί κολέγιο του Αγίου Βενεδίκτου10. Η παραμονή του στην Κωνσταντινούπολη διήρκεσε ως το 1930. […]Το 1930, τελειώνει η παραμονή του στην Κωνσταντινούπολη και μετατίθεται στη Θεσσαλονίκη στον Καθολικό ναό της Αμιάντου Συλλήψεως, επί της οδού Φράγκων 37 και αρχίζει τη διακονία του επί ελληνικού εδάφους, μια διακονία που θα διαρκέσει έως τον θάνατό του. […]

Κατά τη διάρκεια της παραμονής του στην Καβάλα ο Kats εξυπηρέτησε ποιμαντικά τους Καθολικούς της Ανατολικής Μακεδονίας και της Θράκης[5]. Με βάση τις καταγραφές του στο ημερολόγιο της μονής Καβάλας γνωρίζουμε και ορισμένες άλλες δραστηριότητές του. Έτσι, στις 17 Απριλίου 1939 τον βλέπουμε να αναχωρεί για την Κωνσταντινούπολη όπου έλαβε μέρος σε ιερατική σύναξη των μελών του τάγματος των Λαζαριστών[6]. Λίγους μήνες αργότερα, στις 3 Ιουλίου 1939, αναχωρεί για τη Σαντορίνη για τέλεση πνευματικών ασκήσεων σε λαϊκούς και κληρικούς. Από το ταξίδι του αυτό επιστρέφει στην Καβάλα, στις 3 Αυγούστου 1939 .

[…]Ένα σχεδόν μήνα αργότερα (Νοέμβριο 1940) ωστόσο, όταν τα ελληνικά στρατεύματα θριαμβεύουν στη Βόρειο Ήπειρο, αφήνει να εκδηλωθούν πιο ανοικτά τα φιλελληνικά του αισθήματα καθώς σημειώνει στο ημερολόγιο της μονής «Ο θεός ευλογεί τα όπλα των Ελλήνων στην Ήπειρο. Καταλήφθηκε η Κορυτσά. Η Καβάλα σημαιοστολίστηκε για τρεις ολόκληρες μέρες». Τον ενθουσιασμό του Kats για την νίκη του Ελληνικού Στρατού συμμερίζεται και ο ηγούμενος της μονής Λαζαριστών Καβάλας, ο Γάλλος Φραγκίσκος Lordon, ο οποίος παραχωρεί αυτοβούλως, στις 12 Δεκεμβρίου 1940, το κτίριο του σχολείου των Λαζαριστών στην Καβάλα στις ελληνικές στρατιωτικές αρχές της πόλης προκειμένου να το χρησιμοποιήσουν για τις ανάγκες τους

[…]  κλήθηκε να επιστρέψει στη Θεσσαλονίκη ως εφημέριος αυτή τη φορά. Η τοποθέτησή του φέρει ημερομηνία 7 Μαρτίου 1941, ημερομηνία κατά την οποία αναχώρησε από την Καβάλα για τη Θεσσαλονίκη. Μετά την άφιξή του στη Θεσσαλονίκη και την κατάληψη της πόλης από τα γερμανικά στρατεύματα, στις 9 Απριλίου 1941, ο Kats μαζί με άλλους μοναχούς κατέφυγαν προσωρινά στο κολέγιο «Καλαμαρί», καθώς οι Γερμανοί είχαν επιτάξει το γειτονικό κολέγιο «Δελασάλ» όπου έμενε πιθανόν και στο οποίο στεγάζονται σήμερα τα διοικητικά δικαστήρια της Θεσσαλονίκης. […]

Στη Θεσσαλονίκη αρχίζουν να εφαρμόζονται σταδιακά διάφοροι περιορισμοί εναντίον των Εβραίων και να εκδηλώνονται εναντίον τους διάφορα περιοριστικά .

Κατά τη διάρκεια της περιόδου αυτής ο Kats τελεί έναν γάμο, ο οποίος θα αποτελέσει, κατά την άποψή μας, την απαρχή για μια σειρά από ανάλογους γάμους που θα επακολουθήσουν αργότερα . [...]Οι γάμοι στους οποίους αναφερόμαστε δεν ήταν συνηθισμένοι γάμοι, δηλαδή δύο γάμοι μεταξύ πιστών καθολικού δόγματος, αλλά γάμοι μεταξύ πιστών καθολικού δόγματος και πιστών εβραϊκού θρησκεύματος. [….]Το Δεκέμβριο του 1943 ο π. Kats συνεχίζει το ανθρωπιστικό του έργο, τελώντας διάφορες ιεροπραξίες που είχαν σκοπό να προστατέψουν όσους Εβραίους είχαν διασωθεί και κρύβονταν σε διάφορα σημεία της πόλης. Ενδεχομένως αυτές οι ιεροπραξίες τελούνταν είτε στο Καθολικό ναό της οδού Φράγκων, είτε στις κατοικίες όπου κρυβόταν αυτοί, είτε στο παρεκκλήσιο του Καλαμαρί. Ο Kats και η κοινότητα των Λαζαριστών θα δοκιμαστούν έντονα, καθώς το τέλος της γερμανικής κατοχής πλησιάζει και εντείνονται οι συμμαχικοί βομβαρδισμοί. Κατά τη διάρκεια ενός τέτοιου βομβαρδισμού, που έλαβε χώρα το βράδυ της 21ης Σεπτεμβρίου 1944, αμερικανικά βομβαρδιστικά έριξαν φωτοβολίδες πάνω από τη πόλη και κατόπιν μέσα σε άπλετο φως βομβάρδισαν αποθήκες τροφίμων στο λιμάνι και στα λαδάδικα καταστρέφοντας και την Καθολική εκκλησία της οδού Φράγκων, τον ναό μέσα στον οποίο ο Kats είχε περιθάλψει, και προστατεύσει μια σειρά από Εβραίους πολίτες κατά τη διάρκεια της Κατοχής.

[…]Παρέμεινε ωστόσο στην πόλη ως το τέλος του εμφυλίου (1949) και κατόπιν, το 1950, ύστερα από δική του παράκληση ή εντολή των ανωτέρων του αποφάσισε να φύγει από την πόλη και να εγκατασταθεί σε ένα άλλον τόπο, σε μια μικρότερη αποστολή των Λαζαριστών, που και ανάγκη είχε για ιερείς αλλά ταυτόχρονα δεν διέθετε πλέον την αίγλη και τις εγκαταστάσεις του παρελθόντος. Η αποστολή αυτή ήταν η Σαντορίνη, την οποία είχε στο παρελθόν επισκεφθεί για να διεξάγει πνευματικές ασκήσεις. Στη Σαντορίνη έφθασε στις 11 Νοεμβρίου 1950. Κατά τη διάρκεια της παραμονής του στο νησί προσπάθησε να υλοποιήσει το σχέδιο του προκατόχου του Φραγκίσκου Lordon για μετατροπή της Γαλλικής Εμπορικής Σχολής σε φροντιστήριο Γαλλικής Γλώσσας χωρίς όμως επιτυχία. Ο Kats απεβίωσε στη Σαντορίνη στις 26 Σεπτεμβρίου του 1954 και ενταφιάστηκε
στο κοιμητήριο του Αγίου Γεωργίου στον κοινό τάφο Λαζαριστών-Αδελφών του Ελέους που φέρει την ένδειξη Αδελφές του Ελέους . Η καταγραφή του θανάτου του στο βιβλίο θανάτων έγινε από τον ιερέα Δον Πέτρο Syrigo που εκείνη την εποχή ήταν εφημέριος του καθεδρικού ναού της Σαντορίνης και έχει ως εξής: Anno Domini 1954 die 26 Septembris R(everen)dus Theodorus Kats Superior Sacerdotium Missionis, aetatis sua 82, animam deo reddidit omnibus sacramentis munitis , cuius corpus die sequenti in Coemeterio Sti Georgii conditum fuit in sepulchro Sororum a Caritate, crypta sub e No 2. In quorum fidem. Petrus J. Can(onicus) Syrigos. Par(ochus).

: Η κηδεία του Kats στη Σαντορίνη το 1954. Σε πρώτο πλάνο ο νεαρός τότε ιερέας Δον Νικόλαος Κοκκαλάκης (1926-2010)