άρθρο του Ι.Παναγιωτόπουλου Περιοδικό Θεολογία. Τόμος II , τεύχος 1 /2009 σελ 235-253
↧
Το ηφαίστειο Θήρας και η Εικονομαχία
↧
Τα ντενεκίδια του Αι Γιάννη στα Φηρά.
Δεκαετία του 60. Ανοιχτές είναι οι πληγές που άφησε ο σεισμός του 1956. Τα Φηρά, που δέχθηκαν μεγάλο πλήγμα από τον εγκέλαδο είναι μισοκατεστραμένα. Όλη η πλευρά της Καλντέρας εκτός από λίγα σπίτια, χαλάσματα. Τα υπόσκαφα φιλοξενούσαν μόνο καρκαγιάννηδες και μώροι… όπως μας έλεγαν οι μεγάλοι. Λίγες οι επιλογές μας για παιχνίδι. Το απόγευμα στα τσίκουδα της Ένωσης και στα χαλάσματα του κόκκινου σπιτιού. Μερικά βράδια μας όμως ήταν γεμάτα. Ήταν οι βραδιές που θα ανάβαμε τα ντενεκίδια του Αϊ Γιάννη. Ήταν οι μέρες που στο νησί δειλά δειλά έφταναν τα πρώτα κρουαζιερόπλοια. Και καθώς η πλευρά της καλντέρας ήταν θεοσκότεινη, η περιηγητική λέσχη και ο αείμνηστος Γιανακούλιας, είχαν βρει τρόπο να εντυπωσιάσουν τους τουρίστες που επέστρεφαν στο πλοίο τους μόλις ο ήλιος έπεφτε πίσω από Ηφαίστειο. Μαζευόμαστε να βοηθήσουμε τον Αείμνηστο Συρίγο, το Φορμόλη να ανάψει τα ντενεκίδια για νάχει φως η καλντέρα και να βλέπουν το νησί με όμορφο τρόπο οι ξένοι. Παίρναμε λοιπόν τα ντενεκίδια που συνήθως ήταν από γάλα , βάζαμε μέσα λίγο στουπί με πετρέλαιο και τα τοποθετούσαμε σε όλη την περίμετρο της Καλντέρας των Φηρών. Από τον Άγιο Μηνά μέχρι εκεί που είναι σήμερα το τελεφερίκ. Μόλις βράδιαζε , τα ανάβαμε… Ύστερα καθόμαστε στο τοίχο του Αι Γιάννη και τα χαζεύαμε μέχρι να σβήσουν. Δεν θα ξεχάσω ποτέ αυτό το ανεπανάληπτο θέαμα που είχαμε μπροστά μας. Χιλιάδες φωτιές έδιναν στην Καλντέρα ένα απίστευτο χρώμα . Βλέπαμε τα φλας που αναβόσβηναν από το κρουαζιερόπλοιο και χαμογελούσαμε…. Οι ξένοι έβλεπαν το πύρινο ποτάμι που διαπερνούσε τα γκρεμνά και τα χαλάσματα, έβλεπαν με το λιγοστό φως αυτό που σήμερα λέμε το πιο όμορφο σημείο στο κόσμο…. καμιά φορά ο αέρας έσπρωχνε κανένα μικρό ντενεκίδι στα γκρεμνά και τότε άρχιζε να πιάνει δουλειά η ομάδα της πυρόσβεσης… με όπλο όμως ένα κλαδί από κουφοξυλιά…. Όταν το κρουαζιερόπλοιο ξεκινούσε το ταξίδι της επιστροφής του παίρναμε την εντολή να μαζέψουμε τα ντενεκίδια ….. Οι ξένοι έφευγαν με χιλιάδες φωτογραφίες και αναμνήσεις στις μηχανές τους… Εμείς γυρίζαμε στα φτωχικά μας και την καλντέρα τύλιγε το σιωπηλό δίχτυ της νύχτας…. Δεν ξέρω γιατί φίλοι μου αλλά μου άρεσε πιο πολύ η καλντέρα με τα ντενεκίδια μας παρά σήμερα με τα χιλιάδες πολύχρωμα φώτα….
Πηγή: www.neasantorinis.gr
υ.γ. Δεν θα μπορούσα να μην προσθέσω ένα τέτοιο κείμενο μνήμης...τόσο όμορφο..τόσο μακρινό...αλλά και τόσο κοντινό παράλληλα....
Πάμε σαν άλλοτε και πάλι ....
↧
↧
H κρίση και η Διά-κριση στη Σαντορίνη
Η Κρίση και Δια- κριση…στη Σαντορίνη
Επιτρέψατε μου να σας ενοχλήσω για άλλη μια φορά.
Σε αποστροφή δημόσιου λόγου πολιτικού στο νησί, έγινε αναφορά για εντοπισμό 10 χρονου παιδιού που έψαχνε στα σκουπίδια για φαγητό; Είναι το μόνο περιστατικό; Πόσο θα το συζητήσουμε; ελάχιστα... Πότε επιτέλους θα δούμε την Ουσία του δώρου και όχι το περιτύλιγμα;.... Δλδ μόνο τα αποτελέσματα της κρίσης βιώνουμε ;
Όλοι μας ξέρουμε, ότι σε κάθε μικρή κοινωνία της Σαντορίνης, υπάρχουν συνάθρωποί μας που τώρα την περίοδο της κρίσης, έχουν περισσότερο ανάγκη από ποτέ να τους βοηθήσουμε έστω και μ ένα πιάτο φαγητό. Μη γελιόμαστε και μεταξύ μας…. Πολλοί Σύλλογοι, Φορείς ή και άτομα που διαθέτουν την οικονομική ευρωστία προσπαθούν, μένοντας στην αφάνεια, να δείξουν την πραγματική νέας μορφής – ευεργεσία στο νησί.
Είναι μόνο αυτό; Η κοινωνία της Σαντορίνης δεν είναι μόνο μία…η «Σαντορίνη» δεν εμφανίζεται την τουριστική περίοδο, και πέφτει σε χειμερία νάρκη το χειμώνα! Κάποια στιγμή πρέπει να δούμε ουσιαστικά , τον κάτοικο της Σαντορίνης. Τον κάτοικο που μπορεί να δέχεται από μόνος του αυτές τις έντονες εικόνες ( δεν είναι λίγο οι χιλιάδες τουρίστες και η άναρχη δόμηση των χωριών πια), και θέλει να ξεσπάσει και δεν μπορεί …
Δεν έχουμε ανάγκη για π.χ. πλείστες όσες μορφές Ψυχολογικής θεραπείας; Ντροπή... Τι είπα πάλι ;Είναι δύσκολο, μα και συνάμα επίφοβο να πεις, ότι αύριο το πρωί έρχονται 14 ψυχολόγοι στα χωριά, και τους επισκέπτονται οι κάτοικοι… Δεν θα πετύχουμε τίποτα… Δεν θα πάει σχεδόν κανείς…Πολλές φορές αναρωτιέμαι γιατί τρέχουμε ή μάλλον μας κάνουνε να τρέχουμε με διαφορετικές ταχύτητες; Μόνο για τα λεφτά; Μόνο για τα βραβεία; Και η Ουσία του Δώρου; Ο Άνθρωπος της Σαντορίνης;
Κατά πόσο είμαστε περήφανοι όλοι για τον Άλλο Άνθρωπο; Τον Γείτονα; Τον Χωριανό; Τον Νέο;
Αλήθεια αν έβγαινε μια απόφαση… ωστέ να «κλείσει» ουσιαστικά ο «πόλος» της τουριστικής Σαντορίνης τι θα γινόταν; Αν ας πούμε αποφασίζαμε να κλειστούμε στο καβούκι μας και να επανέλθουμε δριμύτεροι θα το αντέχαμε; Ή τουλάχιστον να λέγαμε ότι θα δεχόμασταν μόνο το 1/10 των τουριστών από ότι κάθε χρόνο …και όλη την περίοδο που θα κάναμε μια αναγκαία στασηστο Αύριο, θα κοιτάγαμε να συνέλθουμε λίγο από τα απότομα χαστούκια τι θα γινόταν; Ακραία άποψη το αποδέχομαι … αλλά μήπως το ακραίο στο κομμάτι της Σαντορίνης είναι και το πιο λογικό;
....Ας ξυπνήσουμε λίγο ...Ας σταματήσουμε να κοιτάμε τα βραβεία...και ας δούμε ΕΠΙΤΕΛΟΥΣ τον ΆΝΘΡΩΠΟ της Σαντορινης και την πραγματική ΙΣΤΟΡΙΑ του νησιου
↧
Ξεφυλλίζοντας το Καλλιστορώντας......
Ξεφυλλίζοντας το Καλλιστορώντας
Είναιαλήθειαότιη 1000ήανάρτησηενόςblog ανάδειξηςτοπικήςιστορίαςείναιιδιαίτερασημαντικόγεγονός. Δενξέρωανμαζίμετηνομάδα , καταφέραμετίποτα! Σίγουραόμωςπροσπαθήσαμεναξύσουμεκάποιεςπληγέςμνήμης καιΙστορίας. Απόεδώκαιπέραγιακάποιαπερίοδο, δεν θα είναι εφικτή η συνεχής μας παρουσία μέσω αναρτήσεων… Δενσταματάμε….μπαίνουμεσεδιαφορετικάμετερίζιαμεβασικόσκοπότηνανάδειξη, τοσεβασμόκαιδιάχυσημιαςάλληςΣαντορίνης….\
Μέσα από το ξεφύλισμα αυτό….βοηθάει και εμάς ώστε να δούμε τι υλικό δεν έχει αναρτηθεί …ακόμα….
Σαςευχαριστώθερμάγιατηνεμπιστοσύνή!! Είμαστεεδώγιαπολλά…..
Ιωσήφ
Αςξεφυλλίσουμετολοιπός, μερικά ενδεικτικάθέματαπουέχουνήδηαναρτηθεί….Όπως θα μπορείτε να διαπιστώσετε έχει δημιουργηθεί υπερσύνδεση σε κάθε θέμα ώστε να σας βοηθήσουμε ακόμα περισσότερο…..
ΙΣΤΟΡΙΚΑΘΕΜΑΤΑ
Καιαυτότοξέρατε;,ΣυμβολήτουΌθωναστονησί Θήρα- ΑΟλύμπια Β’ ΠαγκόσμιοςΠόλεμος ΗΣαντορίνη… «εκτός», ΘηραικάΤυπογραφείαΚαστέλια ( 1), ΟφάροςτουΑκρωτηίου, ΜνήμηΕυθ. ΚαιΘεοδ.Αναπλιώτου– ΙδρυτώνΠτωχοκομείου, ΌτανηΣαντορίνηαποκαλύπτεικαιπάλιταμυστικάτης, ΤοΤαγκαρόγκτηςΡωσίαςτηςκαιησχέσημετουςΣαντορινιούς, ΤαορυχείαΘηραϊκήςγης, οΧίλλερκαιηΣαντορίνη, ΑπότηνΚαστροπολιτεί/ατηςΟίας…στοσήμερα , ΙστορικήδιαδρομήμέσωτηςπαρουσίαςτηςΕθνικήςΤράπεζας, ΑρχέδημοςοΘηραίος, Α’ ΡώσοςΠρόξενοςστηΣαντορίνηΑρίστιπποςοΚυρηναίοςσελίδεςτου 1821 στηΣαντορίνη , ΣαντορίνηκαιΕλληνικήΕπανάσταση , ΣτυλιανόςΣαρπάκηςΕυεργέτηςτηςΘήρας , ΕμμανουήλΒαζαίοςέναςήρωαςτηςΣαντορίνης , Θηραϊκήγη , ΤαΛουβιάρικατηςΣαντορίνης, Θήραάνοιξητου1613 π.Χ. , ΈμμετρηΔιήγησηέκρηξης 1650μ.Χ., ΕπίσκοποιΘήρας, Όταν η Κοινότητα Εμπορείου Θήρας αποκαλύπτεται… Όψεις της Κοινωνίας της Σαντορίνης τον 19οαιώνα, Η Σαντορίνη της ντομάτας..της
ΣΚΕΨΕΙΣ….καλλιστορικές
Ακρωτήρι 2005-2010, Όταν φταίνε τα βράχια της ΣαντορίνηςΌταντοχθεςσυναντάτοσήμερα ΣαντορίνηκαιαυτογνωσίαΣκέψειςγιαταΟρυχεία, ΌτανσεβόμαστετηνΙστορίατουνησιού, ΟΜέληςκαιοΧάρικλης, ΣκέψειςγιατοέτοςΓαστρονομίας 2013, οινέοιάνθρωποι- νέεςιδέες Ονοματοδοσίαδρόμων, Άτομαμεαναπηρία– Σαντορίνη , ΟιντόπιοικαιοιΞένοιΜήπως , ΒοήθειαΦιλική, Δενμπορείθατομαθετοκαλλιστορώντας, ΠεριπολιτικήςστηΣαντορίνη, ΔονΝίκοςΚοκκαλάκηςΠροσπάθειαπολιτικούσχολιασμούεκλογών, ΣκέψειςπάνωστηνεντυπωσιακήεκδήλωσηστηΜεγάληΒρετάνιαΓιατίόχικαιστηΣαντορίνη;Καλλιστορωνταςτατωνξεναγών, Μήπωςοέλεγχοςγιαταπρανήναγίνεισεόλητηνκαλδέρα;Καιτώρατικάνουμε; ΑναδείχθηκεπρώτηηΣαντορίνη…Και; Ότανηιστορίαγίνεται…τσιμπούσι, Οι νέοι σε Πολιτιστικούς Συλλόγους, Η Σχέση Μουσείων- Μουσειακών χώρων με την τοπική Κοινωνία , Η Διαχείριστη της Μουσειακής Κληρονομιάς της Σαντορίνης, Όταν και στη Σαντορίνη αλλάζουν οι Εποχές, Η Κρίση και η διάκριση της Σαντορίνης, 2013: Σκέψεις για το έτος Γαστρονομίας
ΠΟΙΗΣΗ– ΜΟΥΣΙΚΗ- Λογοτεχνία - ΤΈΧΝΕς
Γ.Σεφέρης: Σαντορί νη, ΜάνοςΧατζιδάκης- Τζοκόντα, Μ.Μητσιάς: Σαντορίνη, Γ.Κονιτόπουλος- ΠάμεγιατηΣαντορίνη, «Σαντορίνη» τουΦ.Κατσίπη, ΠύργοςΚαλλίστης, ηΘηρασιάτουΕλύτη, ΠρελούδιοτουΔ.Βάρου, ΠοίησηΣαντορίνη - Σκέψεις, «Σαντορίνη» τηςΘ.Πουλοπούλου, ΙούλιοςΒέρν- Σαντορίνη, ΗΣαντορίνη….αλλιώςΩδήστηΣαντορίνη ΗΩδήστηΣαντορίνη - Ερμηνεία, ο Υάκινθος του Ελύτη…από τη Σαντορίνη
ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ– ΗΘΗΕΘΙΜΑΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ
ΈθιματηςΠρωτοχρονιάςΜουσικήΠαράδοσητηςΣαντορίνης , ΝανούρισμαΣαντορίνης, ΜανώληςκαιΔημήτρηςΝομικός, ΜουσικήΙστορίατηςΣαντορίνηςΤσαμπούναΣαντορίνης(1), ΤσαμπούναΣαντορίνης2- Β.Μαρκουλής, ΚάλαντατηςΠρωτοχρονιάς, ΦωτοκάλανταΣαντορίνης , ΛίμνεςκαιΛιμνάρηδες, ΘηραϊκάΠαραμύθια, τσηβεγγέραςτοσκοπό, ΚρασολεξικότηςΣαντορίνης, Ρίματ’ ΑγίουΝικολάουΠεραματάρη ΧριστούγενναστηΣαντορίνη, ΜουσικοίαπότηΣαντορίνηΓιαναμηνξεχνούμετηνντοπιολαλιάμας, ΑποκριέςκαιΣαντορίνη, ΗβεντέμαστηΣαντορίνη, Ιδιόρρυθμαμικράονόματα, ΓλωσσολογικόΚουιζτηςΣαντορίνηςΩδήστηΣαντορίνη ΠάσχαστηΣαντορίνηΚοτσάκιααπότοΛαογραφικόΌμιλο, ΤοΈθιμοτου«Λάτζαρου» , ΆρατεΠύλαςοιΆρχοντες ΘρησκευτικάμοιρολόγιατηςΣαντορίνης, ΤασήμαντραστοΕμπορείο , ΜουσικήΠαράδοσητηςΣαντορίνης– συνέχεια, ΡίματουΑήΓιώργη - ΗχητικόΚάλανταΘεοφανείων ΝίκοςΦύτρος ΚάλανταΛαζάρου Αφωταρίδες, Τα Παρωνύμια – Παρατσούκλια στη Σαντορίνη ( αρχική έρευνα) ΤομελιτίνιτηςΣαντορίνης, Χριστούγεννα στη Σαντορίνη
ΗΦΑΙΣΤΕΙΑΚΑ
Έκρηξητου726, τοΘηραϊκόΗφαίστειοστηΜυθολογία, έκρηξητου 1866, μιαταραγμένηΙστορίατου 19ουαιώνα, Βρυκόλακεςκαιπάλι… (2) ΈκρηξητουΗφαιστείουαπόΣιμόπουλο…, Έκρηξητου 1707Έκρηξητου 1650 - Κολούμπος, η έκρηξη του 726 και η Αγία Θεοδοσία Προστάτιδα των Καστελιών, Έκρηξη του 1866 και Δεκιγάλλας, Κοράλι νέας μορφής στον Κολούμπο
ΑΚΡΩΤΗΡΙΘΗΡΑΣ
ΑγωγήτωνΠαιδιών, Ακρωτήρι– ΌραμακαιΠραγματικότητα, ΑκρωτήριΘήρας-wikipedia, ΙστορικόΣτεγάστρου,ΔιατροφικήΑξίατωνΠροιοντωντουΑκρωτηρίου, Ενδειξειςγιαμαγειρίακαιφούρνους Θήρα- Άνοιξητου1613 πΧ.Μιαυδρορροήτουχθεςστοσήμερα Ηάνοιξησ’ έναδωμάτιοΘήρα- ΔημοκρατίαΑρχαίωνΑκρωτήρι- Ηπρώτηαξινιά, ΗΑκμήήηΠαρακμή, οιδιαχρονικοίσυμβολισμοίτηςΚώμης ΙστορικόΑκρωτηρίουΤοΑκρωτήρι…απόμε΄σα, Ακρωτήρι, άνοιξαν οι πύλες και πάλι ….Τελετές Μύησης στο Αρχαίο Ακρωτήρι
ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΑ
ΠαναγιακαιΣαντορίνη, Του Ταξιάρχη στη ΣαντορίνηΗΠαναγιάστηΣαντορίνηΤηςΥπαπαντήςκαιτηςΜαρουλιανής, ΟρθόδοξοςΜητροπολιτικόςΝαός, ΩΠαναγιάμουΣέργαινα, τηςΥπαπαντήςστηΣαντορίνη, τ’ ΑγίουΝικολάουστηΣαντορίνη, οΝαόςτουΑγίουΣτεφάνουστηνΑρχαίαΘήρατουΕυαγγελισμούστηΣαντορίνηΠαναγιάηΠλατσανήστηνΟίαΑφιέρωμαστονΆγιοΓιώργηΣαντορίνηςΡίματουΑηΓιώργη ΆηΓιώργηςοΞεχρεωτήςΗΑγίαΑικατερίναέκρυβεθησαυρό, ηΚοίμησητηςΘεοτόκουστηΣαντορίνη, ΙστορίατηςΜονήςτουΠροφήτηΗλία, ηΕύρεσητηςΤιμίαςΖώνης, ΟιΠαναγιέςτηςΟίας, ΑνακαλύπτονταςτοΧριστό, ΗΓιάτρισσατηςΘηρασιάς τηςΑγίαςΜατρώναςστηΦοινικιά , τουΑγίουΑβερκίου, ΕισόδιατηςΠαναγίαςστηΣαντορίνη, ΧριστιανικήΕστίαΠαναγιάηΣέργαινα, ΠαναγιάηΠλατσανή, ΣτονΙερόΝαόΑγίαςΤριάδαςΟίας, οιΆγιοιΕφταΠαίδεςτηςΟίας, Του Αγίου Γεωργίου στη Σαντορίνη, η παναγιά η Κερά , Του Αγίου Νικολάου στη Σαντορίνη
ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗΖΩΉ
Ε-book
Πάμεσανάλλοτε….
ΤηλεοπτικήΕκπομπήγιατηνΟία, ΛαογραφικόςΌμιλοςΣαντορίνηςσεραδιοφωνικήεκπομπή, ΑνααράστασηκαιαναβίωσηΓάμου, Μεγαλοχώρι 1990, Dorothy Burr Thompson _ Σαντορίνη, «ΘηραϊκόςΌρθρος», Σαντορίνη 1988, ΕθνικόΟπτιακουστικόΑρχείο- ΣαντορίνηΒεντέμαήλθεβρεπαιδιά, ηΣαντορίνητο1976ΕκπομπήτουΠάσχααπότηνΕΡΤ., Σαντορίνη 1972ΑρχείοΕΡΤ, ΕντυπώσειςαπότηΣαντορίνητου 1973, ΑρχείοΓάμου, ΦούρνοςΚαλησπέρηΤαντενεκίδιατουΑγίουΙωάννηΠάσχαστηΣαντορίνηΦηρά 1954
Φωτογραφικά,
ΟιμύλοιστοΕμπορείο, ΟΣκάροςΜελιτίνια, Μ.ΠαρασκευήστονΠύργο , ΆγιοςΕπιφάνειοςστοΑκρωτήρι ΣπήλαιοΖωοδόχουΠηγής(αρτ) ΑφωταρίδεςστοΜεγαλοχώρι, Θησαυροίτηςβλυχάδας, Ορυχεία, Των 7 ΠαίδωνστηνΟίαΗΆνοιξηκαιταμελιτίνιαΕπίΑσπαλάθων, Από το Μονοπάτι του Προφήτη
Προσωπικότητες:
ΕνδιαφέρονταΘέματα:
Δ.ΓλυνόςΈναςΕξόριστοςΠαιδαγωγός, το«Νάξος» στονΑθηνιό, Ι.Κουμανούδης, ΝίκοςΑρβανίτης–οΔάσκαλος, Β.Πιτσικάλης. ηΓέφυρατουΓκιουλέστηνΚρήτη, ΓιαακούστετηνάλληΣαντορίνη , Εμμ.Δαρζέντας– έναςσύγχρονοςήρωας, ΙστορίατηςΕλληνικήςΝαυτιλίας, ΠλοίοΔανάη- Σαντορίνη, ΜερκούριοςΑντ.Σιγάλας, ΕλληνικήΚοινότητα«Θήρα» στηνΟυκρανία. ΘηραϊκήαποικίαστηνΚυρήνη, Γ.Κονδύλης-εκτοπισμένοςστηΣαντορίνη, ΗσύλληψηκαιοΠνιγμόςτωνΕβραίωνσταΧανιάΆλλημιαπλευράτηςΣαντορίνης ΈναςΣαντορινιόςμέσωΣύμηςστηνΑμερικήΓιαταγαδούριατηςΣαντορίνης ΟΜπελάςκαιηΑΜπελιάΤαινίαγιατηνΜονήΠροφήτηΗλία ΓενεαλογικάδέντρααπότοαρχείοτηςΚαθολικήςΕπισκοπής , ΘηραϊκήΑτμοπλοϊα, ΜέρεςΡαδιοφώνου ( σεσυνέχειες) , ΕπιτροπήΤουρισμού 1950, ΕϊπανγιαταΜελιτίνια, ΟιπαλιοίΣαντορινιοίΗσυμβολήμιαςδιαθήκης, ΈρευναγιατηΤοπικήΑυτοδιοίκηση , ΑδελφοποίησηΟίας- ΛαυρίουΟευγένιοςΟΈλλην ..ΣωτήρηςοΚαρτεραδιώτης Πρινπιάσουντηναξίνα…τηφιλούσανΠριναπότονΚαλλικράτη ΑνάδειξητωνευρημάτωντηςΑρχαίαςΘήραςΗΣυμβολήκαιηΠράξηLilium Candium . ΘηρασιάΕικόνεςχωρίςΛόγιαΗΙστορίατουτόπουδίπλασελάστιχα, ηΑνεδοσάτηςΣαντορίνης , Ρουμςτουαλέτ, Παγκράτιο- ΚρόκοςΣαντορίνης,, ΗΑγίαΊα..τηςΟίας. ΕκπομπήαφιερωμένηστονΑντώνηΚονταράτο, ΦωνήτουΑιγαίου, ΟινοποιείοΚορωνιού, οΧαράλαμποςΣιγάλαςμιαςάλληςΣαντορίνης, ΜπελλώνειοΠολιτιστικόΊδρυμαΦάβαΨευτοκεφτέδεςκαιχλωρόήhamburger me gouda ολλανδίας, Πύργος- ΥπόσκαφακαιΦερεντίνια΄, ΠεριοχέςNatura στηνΕπαρχίαΘήρας, ΤοηλιοβασίλεματηςΣαντορίνηςΑφανείςήρωες , ηλιβύητωνΕλλήνων, ΜηνάςΜάϊνας, ΗΔικήμαςΣαντορίνηΟιγειτονιέςτηςΟίαςΤοΑρμενάκιτηςΟίαςΟΓουλάςτωνΦηρών, ΌτανηΣαντορίνημεγάλωνετηνΕυρώπη, ΣαντορίνηηΖωήμετοΗφαίστειο , τοΗφαίστειοκαιοΠολιτισμόςτουΑιγαίου, Νέαμελέτηαπότηνέκρηξητουηφαιστείου, “ ΟιοικογένειεςΜαυρομμάτη– Αλαφούζοβ, στηΡωσία”, ΕιρήνηΦτεουριά, ο«Δαίδαλος» στηΣαντορίνη, ΣαντορίνητηςΕλλάδοςτοΓιουσούρι, Μιαιστορίασανπαραμύθι,ΤομυριόκαλοτηςΣαντορίνης ΑφανείςΉρωεςΧιονιάςστηΣαντορίνηΜηνάςΜαΊνας Η«Σαντορινιά»έναντουμπάκιμειστορίαΚόρωνος–Νάξου -- Σαντορίνη, ΆγιοςΙωάννηςτωνΜυλωνάδων, Σαντορίνη -Σταυρούπολη, ΜυθολογίακαιΘεραπευτικάΦυτάστιςΤοιχογραφίεςτουΑκρωτηρίουΤουρισμόςπριν 30 χρόνιαστοΜεγαλοχώρι… ΠληροφορίεςαπότοΠαρελθόν, Θηρασιά:Εικόνεςχωρίςλόγια, ΤαΠανηγύριατηςΟίας, ΤοΝέοΝοσοκομείοΣαντορίνης , ΤιέπινανστοΑιγαίοπριν 3000 χρόνια, Σϋστημαγραφής , ΣπύροςΜαρινάτος- Θερμοπύλες, Σαντορίνη, ΑπότιςσύγχρονεςαναμνήσειςμιαςΜεσαγωνιάτισσας, Εφημερίδα«Θήρα»ΚαθολικισμόςκαιΣαντορίνη, Μιαιστορίασανπαραμύθι, ΗΣαντορίνηαλλιώςΜεγαλυνάριτηςΣαντορίνηςΣτηνΟίατουΠειραιά, ΣτοΜεγαλοχώριτηςΑθήνας, ΜιαμέραστηνΑρχαίαΘήραΤοηφαίστειοΚολούμποςκαιπάλιστοπροσκήνιο , ΤΟΠύρινοΑιγαίο, ΧωροταξικόςΣχεδιασμόςΠανεπιστημίουCincinatti , ΔυοέντονεςεικόνεςαπότονΙερόΝαόΚοιμήσεωςΘεοτόκουΑκρωτηρίου, οΔαίδαλοςστηΣαντορίνη ΟμιλίαΠαλυβούγιαΣκάρο, ΟικογένειεςΜαυρομμάτηκαιΑλαφουζόφ ΑχιλλέαςΠαράσχοςΤάδεέφηΑντώνηςΚονταράτοςΠύργοςΚαλλίστη - Ποιήμα, ΑποστολήΕλκεθέστονΚολούμποΌτανηΙστορίαενόςμαγαζιούΔιαΠάρον– ΝάξονΙονΘήραΩΠαναγίαΔέσποιναΟισημαίεςτουΑγίουΓεωργίου, Δεν πειράζει…πουλάμε το Ηλιοβασίλεμα… Αντώνης Λαγκαδάς, ο Φωτογράφος της ΣαντορίνηςΟ Αντενάουερ στη Σαντορίνη, ΠερίληψηΟμιλιώναπότηνΆσκησηΥπαίθρου, Η Σαντορίνη το 19οαιώνα, Σαντορίνη 1908- 1909 Ν.Ιγγλέσης, Ξένοι Ταξιδιώτες στη Σαντορίνη (βίντεο), Αφιέρωμα στο Σκάρο 2, Eros Beach ή Παραλία του Χανά, Η Πλούσια Καλλίστη του Χθες , Παγκράτιον …το Σαντορινιό, Η Κατευχιανή στην Περίσσα και ο Τϊμιος Σταυρός…Της, Ιερά Μονή Παναγίας Καλαμιώτισσας, Θηραϊκός Όρθρος, Τα ντενεκίδια του Αη Γιάννη, Το ηφαίστειο Θήρας και η Εικονομαχία, Η Σαντορίνη της Dorothy Burr Thompson
Το Ταγκαρόνγκ της Ρωσίας και η Σχέση με τους Σαντορινιούς, Ο Χίλλερ και η ΣαντορίνηΟία από την Καστροπολιτεία στο σήμερα, Τσι Σαντορινιοί τσι μύλοι…
Μουσεία:
Βιβλία
ΔιηγήσειςΠεριηγητών
Αρχιτεκτονική
ΑγροτικήΓη- Τροφές- Μαγειρική
ΤοανατολίτικοΚιουνεφέτηςΟίας, ΦαλλόςοΞεδιάντροπος,, Vinsanto Σαντορίνης, ΟιΛουκουμάδεςστηΣαντορίνη, ΗΚαλύτερηφάβακαιμετηβούλαΠαλιέςξεχασμένεςσυνταγέςτηςΟίαςΝτοματάκιΣαντορίνης Γεμάτοςχρήμαολάκκοςτηςφάβας Μελετώτιςσυνταγές- Κάπαρη, ΕυρωπαικόςΚανονισμόςγιατηΦάβαΣαντορίνηςΣφουγγάτοΣαντορίνης , ΦάβαΣαντορίνηςμεσάλτσακάπαρης , ΦάβαΣαντορίνης ,Λαζαράκια,ηεπιστροφήτηςΘηραϊκήςΦάβας, Βεντέμαήλθεβρεπαιδιά, ταανατολίτικοΚιουνεφέτηςΟίαςΣβιάρδαχταΜεσσαριάςΚολοκυθερήΣαντορίνης, ΤοΠολίτικο«ΧιουνκιάρΜπεγιεντί» (Hünkar Beğendi) …τηςΟίας!!!, Φαλλός ο Ξεδιάντροπος, Το μυριόκαλο της Σαντορίνης
Σεισμός 1956
Γ.ΡάλληςκαιησχέσητουμετηΣαντορίνη, Καθημερινή 11Ιουλίου 1 956, Αφήγησηγιατοσεισμό, ΑνάμνησητουσεισμούοσεισμόςτηςΣαντορίνης , οσεισμόςκαιοιπολιτικέςπροεκτάσεις , ΡαδιοφωνικόΑφιέρωμαστοσεισμότηςΣαντορίνης, Αφηγήσεις για το σεισμό
ΆμπελοςΣαντορίνης
↧
Η Δομινίκη της Σαντορίνης...
Ας πάμε να ανατρέξουμε σ ένα βιβλίο ιδιαίτερο...Σ ένα μυθιστόρημα που πλέκει το Χθες με το Σήμερα και το Αύριο ...με επίκεντρο τη Σαντορίνη της Δομινίκης ..αλλά και τη Σαντορίνη του ..σήμερα. Κτυπήθηκε απ΄τη ζωή,αλλά όρθωσε το ανάστημά της ξανά, με γενναιότητα και κουράγιο απαράμιλλο,και τότε η Μοίρα υποκλίθηκε στο πείσμα της και στη μαχητικότητά της....
Θα γνωρίσει τον απόλυτο Έρωτα και την υπέρτατη Αγάπη με τον Στέφανο, εκεί στην Σαντορίνη, το μαγικό, το λαβωμένο νησί, όπου οι καρδιές των ανθρώπων κτυπούν δυνατά για να ξορκίσουν τα πάθη της Φύσης.... Μήπως όμως τελικά μέσα από το μυθιστόρημα της αξιαγάπητης Θηραίας Μαίρης Γυφτογιάννη συναντούμε μορφές μιας άλλης εποχής...; Σάμπως αυτές οι μορφές δεν μπορούν να πλέξουν περίτρανα την αγνή αγάπη της συγγραφέως για τον τόπο καταγωγής της; Ας μου επιτραπεί να πω οτι μέσα από τη "Δομινίκη" της η Μαίρη Γυφτογιάννη προβάλλει το λακριντί της βεγγέρας....σε ένα μπουτί της Σαντορίνης ... Σ' ένα μπουτί γεμάτο ήχους, αγάπη Έρωτα, Φως...αλλά και Πόνο...
Το βιβλίο εκδόθηκε από τον Οίκο "Ωκεανός" και το προτείνουμε ανεπιφύλακτα
Το βιβλίο εκδόθηκε από τον Οίκο "Ωκεανός" και το προτείνουμε ανεπιφύλακτα
↧
↧
Αποκριά και Σαντορίνη
Λίγα είναι τα γνωστά λαογραφικά στοιχεία για τα έθιμα της Αποκριάς στη Σαντορίνη.«Τὴν Κυριακὴ τῆς Ἀποκρηᾶς καὶ τὴν Τυρινὴ ἐγίνοντο πάρα πολλοί μασκάροι ποὺ γύριζαν τὰ σοκάκια ἀκολουθούμενοι ἀπὸ τὸ Κοπελομάνι ποὺ ντραομάνιζε νάατζοι –νάατζοι οἱ μασκάροι. Τοῦτο ἐπαναλμβάνετο σ΄ ὅ λη τη διαδρομή μέχρις ὅτου ἔφθαναν στὴ πλατεῖα τοῦ χωριοῦ. Ἡ πλατεῖα ἐστρώνετο ἀπὸ τὴν προηγουμένη μέρα μὲ ἀλισμαριὰ καὶ οἱ φωνὲς καὶ τὰ γέλια ἀντηχοῦσαν σ’ὁλάκερο τὸ χωριὸ στὰ σοκκάκια καὶ στὶς σοφίτες. Ἦταν τόσο ὄμορφα, τόσο σεμνά τόσο σεμνὰ τόσο ἀδελφεμένα σαν να ἦταν ὁλάκερο τὸ χωριὸ μιὰ ὀικογένεια. Στὸ τέλος ἂρχιζε ὁ χορὸς, ἀλλὰ τὸ περίεργο εἶναιὅτι ποτὲ δὲν ἔ΄παιζαν βιολιὰ και λαοῦτα παρά μονάχα τζαμποῦνες.
Τὴν Κυριακὴ τῆς Τυρινῆς ὅλες οἱ νοικοκυρὲς, ἔφτιαχναν τα πατροπαράδοτα λατζάνια, τὶς νόστιμες χυλοπίττες καὶ τὸ ρυζόγαλο. Τὰ μεσάνυχτα ἀπόντου 12 ἡ ὣρα ἔτρωγαν τὴν τελευταία «πασχαλινή τροφὴ :ἀυγό μιας και μὲ τὸ αὐγό θ’ ἂρχιζε καὶ πάλι ἡ Πασχαλιά.»
Το απόγευμα της Κυριακής των αποκριών όλα τα χωριά ήταν στο πόδι. Μπορούσε να δει κανείς τα πιο απίθανα και παράξενα πράγματα.
Οι μεταμφιέσεις και οι αλλαγή της φωνής ήταν ανάλογα με τον ρόλο που έπαιζε ο καθένας, διότι πριν φανερώσουν τα πρόσωπά τους έπρεπε να παίξουν κάποιο σύντομο ρόλο μιας υπόθεσης, π.χ. ένας μασκαράς έβαζε ένα μαξιλάρι και μια κουτσούνα επάνω στην κοιλιά του και φορούσε ένα φόρεμα έτσι ώστε να φαίνεται σαν γυναίκα σε ενδιαφέρουσα. Ένας άλλος ντυνόταν «μαμμή», κάποιος άλλος κρατούσε το σκαμνί ή την άσπρη μαξιλάρα.
Το κοπελομάνι έτρεχε πίσω από τους μασκαρεμένους φωνάζοντας όσο πιο δυνατά μπορούσαν «Νάαα τζοι, οι μασκαράτοι». Τούτο επαναλαμβάνετο σ΄ όλη τη διαδρομή μέχρις ότου έφθαναν στη πλατεία του χωριού. Η πλατεία εστρώνετο από την προηγουμένη μέρα με αλισμαριά και οι φωνές και τα γέλια αντηχούσαν σ’ολάκερο το χωριό στα σοκκάκια και στις σοφίτες. Ήταν τόσο όμορφα, τόσο σεμνά τόσο σεμνά τόσο αδελφωμένα σαν να ήταν ολάκερο το χωριό μια οικογένεια. Στο τέλος άρχιζε ο χορός,
Οι μεταμφιέσεις και οι αλλαγή της φωνής ήταν ανάλογα με τον ρόλο που έπαιζε ο καθένας, διότι πριν φανερώσουν τα πρόσωπά τους έπρεπε να παίξουν κάποιο σύντομο ρόλο μιας υπόθεσης, π.χ. ένας μασκαράς έβαζε ένα μαξιλάρι και μια κουτσούνα επάνω στην κοιλιά του και φορούσε ένα φόρεμα έτσι ώστε να φαίνεται σαν γυναίκα σε ενδιαφέρουσα. Ένας άλλος ντυνόταν «μαμμή», κάποιος άλλος κρατούσε το σκαμνί ή την άσπρη μαξιλάρα.
Το κοπελομάνι έτρεχε πίσω από τους μασκαρεμένους φωνάζοντας όσο πιο δυνατά μπορούσαν «Νάαα τζοι, οι μασκαράτοι». Τούτο επαναλαμβάνετο σ΄ όλη τη διαδρομή μέχρις ότου έφθαναν στη πλατεία του χωριού. Η πλατεία εστρώνετο από την προηγουμένη μέρα με αλισμαριά και οι φωνές και τα γέλια αντηχούσαν σ’ολάκερο το χωριό στα σοκκάκια και στις σοφίτες. Ήταν τόσο όμορφα, τόσο σεμνά τόσο σεμνά τόσο αδελφωμένα σαν να ήταν ολάκερο το χωριό μια οικογένεια. Στο τέλος άρχιζε ο χορός,
Κατά το σούρουπο σταματούσαν οι μασκαρεμένοι και στις πλατείες και στα στενά έβγαιναν οι μεθυσμένοι. Την ημέρα αυτή το κρασί ήταν στην ημερήσια διάταξη και όλο το χωριό έπρεπε να μεθύσει. Τα τραγούδια τα συνόδευαν όλα τα τοπικά όργανα, μουζίκες, τσαμπούνες, λύρες και τουμπιά. Σε κάποια χωριά παίζανε μονάχα τσαμπούνες.
Οι γιορτές εκείνες είναι τώρα ένα αλαργινό όνειρο χωρίς ελπίδα γυρισμού. Ίσως ποτέ δεν θα ξανακουστεί το τραγούδι των παιδιών εκείνης της εποχής:
Τούτη δα βρε αμά ναμά
τούτη δα την eβδομάδα
τούτη δα την εβδομάδα
σφάξανε μια αλεάδα.
Οι γιορτές εκείνες είναι τώρα ένα αλαργινό όνειρο χωρίς ελπίδα γυρισμού. Ίσως ποτέ δεν θα ξανακουστεί το τραγούδι των παιδιών εκείνης της εποχής:
Τούτη δα βρε αμά ναμά
τούτη δα την eβδομάδα
τούτη δα την εβδομάδα
σφάξανε μια αλεάδα.
Σύμφωνα πάλι με τον Μάρκο Αβέρκιο Ρούσσο:"Σαντορίνη ήθη έθιμα παραδόσεις", τα αποκρηανά τραγούδια που ακουγόντουσαν ήταν :Ρίχνω τα αγκιστράκι μου,, Δάφνης μου πήρες κλωνάρι, Αφουγκραστέίτε να σας πω, Εγώ είμαι ενός ψαρά παιδί κ.ο.κ.
Ενώ τα «τσακίσματα»της Σαντορίνης γι αυτή την περίοδο ήταν:
Ήλθανε κι οι αποκριές με γέλια και τραγούδια, ήλθε και η Σαρακοστή μ ελιές και με μαρούλια
Στον ποταμό τα αλιγαριές σε φίλησα μα δεν το λες
Τούτες οι μέρες τόχουνε τούτες οι εβδομάδες, να τραγουδούνε τα παιδιά να χαίρονται οι μανάδες
Στ Ακρωτήρι βγαίνει η κάπαρι, τα λόγια σου είναι ζάχαρη
Αγία μου Σαρακοστή με τη αρηανή σου, να μ αξιώσει η Χάρη Σου, και η Ανάστασή Σου.
Στον Πύργο το πια το νερό, ηβραχνιασα και δεν μπορώ....
υ.γ.στην περίπτωση που γνωρίζετε ή μπορείτε να ανατρέξετε σε γηραιότερους για να μας θυμίζουν και να μας γνωρίσουν στοιχεία της Αποκριάς στο νησί στη διάθεσή σας.
↧
Μια βόλτα στον "Ποταμό" Εμπορείου
Πάμε σαν άλλοτε και σήμερα...Πάμε να ταξιδέψουμε μέσα από μια φωτογραφία σύγχρονη μα και παλιά ταυτόχρονα από την περιοχή του Ποταμού στο Νημπορειο, αρχών δεκαετίας 80. Στη φωτογραφία, που μας παραχωρήθηκε μαζί με τις ιστορικές πληροφορίες από τον Γιώργο Μάρκου τον οποίο και ευχαριστούμε θερμά. , διακρίνουμε μια αλλοτινή βεγγέρα. Ξέρετε πόση συγκίνηση βγαίνει μόνο και μόνο από τη θωριά αυτών των μορφών; Αλήθεια πόσοι δεν έχουμε παλιές φωτογραφίες ; Μήπως να τις βγάλουμε στο προσκήνιο; Έτσι απλά τουλάχιστον να μάθει ο καθένας από εμάς τα πρόσωπα ...να τα καταγράψουμε απο πίσω...και που ξέρετε....; Όλο και κάτι θα βγει για μια διαφορετική Σαντορίνη....Ξεκινώντας από κάτω αριστερά: Μάρκος Σιγάλας (Βουτσάς)-Παντοπώλης μαζί με τη γυναίκα του Θεολογία (μαυρο φόρεμα),Συρίγος Αντώνης (είχε στην κατοχή του αρκετά μουλάρια),Αρτέμης Σιγάλας (Κονταράς),Γιάννης Λειβαδάρος (Γκιοντής)- ειχε στην κατοχή του λίγα μουλάρια,Αγνωστο Ονοματεπώνυμο (Καλαφρίγκος),Γιώργος Βάλβης (Γαλλής).Απ τα τρία άτομα της πάνω σειράς, υπάρχουν στοιχεία μονο για αυτόν στη μέση: Αντώνης Κατσίπης (Μπρούζος), ιδιοκτήτης του καφενείου στα αριστερα με την εισοδο απ τα σκαλοπατια. Η γυναίκα του Κυριακή χαμηλά με το λευκό μαντίλι.....
Μπορεί κανείς να βοηθήσει; συμπληρώσει;
Μπορεί κανείς να βοηθήσει; συμπληρώσει;
↧
Κοτσάκια της βεγγέρας- Η Γυναίκα της Σαντορίνης
Ο Νίκος Φύτρος ή Γεμέλης με τη χαρακτηριστική του φωνή τραγουδάει μερικά από τα ενδεικτικά κοτσάκια της βεγγέρας ανα χωριό με έμφαση στη "γυναίκα της Σαντορίνης". Η Αρτεμία Αργυρού για άλλη μια φορά με τιμάει με τις φωτογραφίες μιας άλλης Σαντορίνης.
↧
Οι κρόκοι της Σαντορίνης Σ.Κατσίπης
Οι κρόκοι της Σαντορίνης
Απόσπασμα από εκτενέστερο άρθρο του Σ.Κατσίπη στο Ι.Μ.Δανέζης «Σαντορίνη» 2001, σελ 75-77
Στη Σαντορίνη φύονται τα είδη crocus laevigatus ( κρόκος ο λείος) και crocus cartwrightianus ( κρόκος ο καρτραϊκός) που είναι ενδημικά της Ελλάδος.
.jpg)
Crocus laevigatus Ανθίζει από Νοέμβριο μέχρι τον Ιανουάριο. Φυτρώνει στον Προφήτη Ηλία, στον Γαβρήλο καθώς και στη Θηρασιά. Είναι γνωστό με το όνομα « καστανίδα» Πρίν από την Κατοχή, νέοι Πυργιανοί, μάζευαν καστανίδες, τις έκαναν ματσάκια και τις πουλούσαν προς μια δεκάρα το ματσάκι. Οι καστανίδες τρώγονται μόνο ωμές. Το φυτό φέρει στις ρίζες του μεμονωμένους βολβούς που μεγαλώνουν και τρώγονται επίσης ωμοί. Στο Εμπορείο λέγονται καστανιόλες. Στις ρίζες του ίδιου φυτού υπάρχουν κονδυλόμορφες διογκώσεις που έχουν γλυκιά γεύση. Στον Πύργο και στο Μεγαλοχώρι λέγονται γλυκάδια και στο Εμπορείο σκουλί. Οι καστανίδες, οι καστανιόλες, και τα γλυκάδια, έπαιξαν σημαντικό ρόλο κατά τη διάρκεια της Κατοχής όταν αρκετοί πέθαιναν από πείνα. Τότε προσπαθούσαν να αξιοποίησουν κάθε ρίζα ή βολβο που θα μπορούσε να τους προσφέρει θρεπτικές ουσίες και να τους κρατήσεις στη ζωή.
Δυο ακόμη χαρακτηριστικά παραδείγματα ριζών και βολβών που τρώγονται ακόμη σήμερα και έπαιξαν σπουδαίο ρόλο ως τροφή στα χρόνια της Κατοχής είναι η ρίζα του φυτού Emex Spinosa ( κοινώς κόπανο), που το άνω μέρος της είναι διογκωμένο, έχει γλυκειά γεύση και τρώγεται ωμή ή μαγειρευτή.
Οι βορβοί, που είναι οι βολβοί ορισμένων φυτών του γένους Muscari , που τα έκαναν γιαχνί αντί για πατάτες. Πρέπει να τονίσω ότι οι βορβοί μαζεύονται και σήμερα σε πολλά μέρη. Αφού τους βγάλουν από το χώμα τον Γενάρη, πριν βλαστήσουν , και τους βράσουν, για να μαλακώσουν και να χάσουν κάπως την πικράδα τους διατηρούν στο ξύδι. Τα στίγματα της καστανιδας δεν συλλέγονται.
Crocus cartwrightianus : κοινώς ζαφορά. Ανθίζει από Νοέμβριο μέχρι Δεκέμβριο. Τα άνθη του είναι ποικίλου χρώματος από λευκό μέχρι ανοικτό και βαθύ βιολετί. Χαρακτηρίζεται από τον κοκκινωπό στύλο που χωρίζεται σε τρία πολύ μεγάλα και πλατειά στίγματα. Μοιάζει πολύ με τον καλλιεργούμενο κρόκο ( crocus santivus) […]. Η χρήση του κρόκου, ξεκινά από τα προϊστορικά χρόνια. Τα στίγματα του κρόκου φαίνεται πως συλλέγονται από αρχαιοτάτων χρόνων στη Σαντορίνη. Ονομαστές οι τοιχογραφίες του Ακρωτηρίου όπου παριστάνεται ο κρόκος και η συλλογή του. Ο Πλίνιος, ο πρώτος που αναφέρεται στον κρόκο της Θήρας , τον θεωρεί ως έναν από τους καλλίτερους. Ο Θεόφραστος αναφέρεται στον « εν Κυρηναία εύοσμον κρόκον» που οι οσμές του «διαφερόντως άκρατοι» είναι. Ο Ταξιάρχης είναι μια θέση κοντά στο Φανάρι στο Ακρωτήρι. Εκεί φαίνεται ότι γίνοταν η συλλογή του ζαφορά από αρχαιοτάτων χρόνων και συνεχίζεται μέχρι σήμερα από τους κατοίκους του Ακρωτηρίου. Οι γυναίκες του Ακρωτηρίου έχουν βάλει δυο σημαντικές ημερομηνίες: λένε ότι η άνθιση του ζαφορά αρχίζει του Ταξιάρχη και τελειώνει του Αγίου Νικολάου. ….[….] Οι Ακρωτηριανές διακρίνουν τρεις τύπους ζαφορά, ανάλογα με το χρώμα του άνθους. Όμως το χρώμα του άνθους δεν αποτελεί σταθερό γνώρισμα για τον προσδιορισμό του είδους αυτού. Τα ανοικτά άνθη ονομάζονται «πουλάδες» και τα κλειστά «πετεινάρια». Τραγουδάνε μάλιστα και το εξής: Μικρή πουλάδα κόκκινη κοκκινομαδημένη, που πήγες και διάδωσες πως σ έχω φιλημένη, Νάρι- Νάρι πετεινάρι πουσε πάνω στο βουνάρι….Στην ίδια θέση που βγαίνουν οι κρόκοι φύονται και οι «χειρομύτες». Οι χειρομύτες ανθίζουν το φθινόπωρο ενώ τα φύλλα και οι καρποί τους βγαίνουν πολύ αργότερα. […]
Ο Ζαφοράς του Γαβρίλου
Στον Γαβρήλο, η περιοχή που φύτρωνε ο ζαφοράς περιορίστηκε μόνο στα απόκρημνα γιατί η γη εκεί γύρω όλο και περισσότερο καλλιεργείτο. Γύρω στα 1925-1930 πρέπει να σταμάτησε η συλλογή. [….]
Σε μια σχολική εργασία του Γυμνασίου της Ανάφης αναφέρεται ως μονάδα μέτρησης του κρόκου το «αξάνι» ενώ αναφέρονται συνταγές με χρήση ζαφορά. Ζαφορά πουλούσαν και τα φαρμακεία. (βλέπε Πύργος).
Ο ζαφοράς χάρις στις χρωστικές αρωματικές και φαρμακευτικές ουσίες που περιέχει, είχε μεγάλη σημασία ως φαρμακευτική, αρωματική χρωστική ουσία από αρχαιοτάτων χρόνων. […] Είναι έθιμο σήμερα στη Σαντορίνη να χρησιμοποιούν ζαφορά για τα «Λαμπριανά» τους. Έτσι κρατούν το ζαφορά για τις μέρες της Μεγάλης Βδομάδας, οπότε φτιάχνουν τα παραδοσιακά «κουλούρια του ζαφορά» ή «κρούστες» ή «παξιμάδια του ζαφορά» ή «χαλάκια». Επίσης φτιάχνουν τυρόπιτες του ζαφορα αλλά και μια παλιά συνταγή τη «ριζά». Η ριζά είναι ρύζι με ζάχαρη και νερό στο οποίο μείγμα έβαζαν και ζαφορά.
Ορισμένοι γνωρίζουν και τις αφροδισιακές ιδιότητες του φυτού: είναι το φυσικό «βιάγρα» μου έλεγε κάτοικος του Ακρωτηρίου.
Οι τοιχογραφίες του Ακρωτηρίου δείχνουν την ευρύτερη σημασία του ζαφορά στην Ιστορία της Σαντορίνης.
↧
↧
Τα "Ιταλιάνικά"του Νομικού
Η « Θηραϊκή Ατμόπλοια» δραστηριοποιήθηκε από τον Μάρκο Νομικό από τις αρχές του 50 και στη συνέχεια και με πολυτελείς κρουαζιέρες.Τα πλοία της εταιρείας «ΛΗΤΩ», «ΑΠΟΛΛΩΝ», «ΑΓΑΜΕΜΝΩΝ» και «ΑΧΙΛΛΕΥΣ» εμφανίζονται συχνά στις ταινίες του ελληνικού κινηματογράφου της εποχής σηματοδοτώντας τον νέο τρόπο αναψυχής της μεταπολεμικής κοινωνίας.. Το Ε/Γ-Ο/Γ ΜΙΑΟΥΛΗΣ ναυπηγήθηκε το 1952 και παρελήφθη από την Ιταλία μαζί με άλλα δύο καράβια (ΚΑΝΑΡΗΣ, ΚΑΡΑΪΣΚΑΚΗΣ) ως μέρος της πολεμικής επανόρθωσης που δικαιούνταν η Ελλάδα για τα δεινά που υπέστη στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και περιήλθαν στην «Θηραϊκή Ατμοπλοΐα» μετά από πλειοδοτικό διαγωνισμό. Τα νεότευκτα πλοία που διέτρεχαν το Αιγαίο, με γραμμές για τις Κυκλάδες, τα Δωδεκάνησα και τα νησιά του Β. Ανατολικού Αιγαίου, έφεραν μια νέα εποχή στην ακτοπλοΐα. Όπως χαρακτηριστικά γράφει ο Στρατής Μυριβήλης για το ταξίδι από τον Πειραιά προς την ιδιαίτερη του πατρίδα τη Μυτιλήνη «Για κείνους πού ξέρουν να χαρούν αισθητικά το ταξίδι στη θάλασσα υπάρχουν σήμερα δύο θαυμάσια, ολοκαίνουργια καράβια της Θηραϊκής, ο «Κανάρης» και ο «Καραϊσκάκης», πού μεταβάλλουν το ταξίδι σε αληθινή απόλαυση. Καλοτάξιδα, άσπρα σαν γλάροι, μοσκοβολούνε πάστρα και αρχοντιά. Δεν μπορεί παρά να ομολογήσει κανένας πώς μέρα με τη μέρα ή ελληνική ακτοπλοΐα εκπολιτίζεται».↧
Μεγάλη Παρασκευή στη Σαντορίνη
Τη Μεγάλη Παρασκευή, το πρωί οι θυατέρες των χωριών στολίζουνε τον Επιτάφιο με τα ευωδιαστά λουλούδια, που μόλις τα είχανε κόψει από τις αλιτάνες ή τα είχανε φέρει από το σπίτι τους. Ακολουθούσε η Αποκαθήλωση, και το στόλισμα του Επιτάφιου. Το βράδυ γίνεται η περιφορά των Επιταφίων σε όλα τα χωριά. Ξακουστή είναι η περιφορά του Επιταφίου στον Πύργο. Τα δρομάκια φωτίζονται με ντενεκεδένια λυχναράκια και η περιφορά γίνεται σε κατανυκτική ατμόσφαιρα. Οι φωταψίες του Πύργου βασίζονται σε μια παλιά παράδοση των Φανών όταν τα σκάφη έφθαναν στο λιμάνι των Φηρών. Στη φωτογραφία δεξιά, από το αρχείο τουΛευτέρη Ζώρζου, μια παλιά γαλλική απεικόνιση του λιμανιού στα 1907. τοποθετούσαν κονσερβοκούτια με ρετσίνι γιατί δεν υπήρχε φωτισμός για να περάσει ο Επιτάφιος
Από την άλλη πλευρά, στο Εμπορείο σήμερα έχουμε τα σήμαντρα .
«Τη Μεγαλη Παρασκευή μετά την αποκαθήλωση δεν ντρώαμε τίοτις μόνο πίναμε λίγο ξύδι . Την Μεγάλη Παρασκευή δεν κτυπούσαν οι καμπάνες, μόνου κτυπούσανε τα σήμαντρα. Άνδρες και κοπελιάρηδες του χωριού γύριζανε τα σοκάκια, όπως και τώρα με σήμαντρα ( σίδερα και πλατιά χοντρά ξύλα) που τα χτυπούσανε τέλεια όμορφα. Το βράδυ πααίνανε στο Πιτάφιο. Στο δεξιό ψαρτήρι ήταν οι κοπελλιάριδες και στο αριστερό οι κοπέλες. Από μέρες πιο μπροστά κάνανε δοκιμές για να πούνε το «Η Ζωή εν τάφω…».↧
Πασχαλινή συνταγή από την Οία Σαντορίνης
«Κατσικάκι σούπα» για το βράδυ της ΑνάστασηςΤη βραδιά του Μεγάλου Σαββάτου μετά την Ανάσταση, στην Οία έχουν έθιμο να τρώνε σούπα από κατσικάκι, αντί για μαγειρίτσα. Ουσιαστικά πρόκειται για σούπα από κεφαλόποδα κατσικιού βρασμένα στην κατσαρόλα με ρύζι ή φιδέ. Οι παλιοί Οιάτες έλεγαν πως η κατσικόσουπα είναι για τον οργανισμό η «ομαλή μετάβαση» από την νηστεία της Σαρακοστής προς την κρεατοφαγία του Πάσχα. Και επειδή σερβίρεται αργά το βράδυ, δεν είναι δυσπεπτική για το στομάχι μετά από τόσες μέρες αποχής από το κρέας.
Το έθιμο αυτό κρατά στην Οία από τα παλιά χρόνια, από την εποχή που η Οία λεγόταν Απάνω Μεριά και ο στόλος της ήταν μια από τις μεγαλύτερες ναυτικές δυνάμεις του Αιγαίου. Και παρά το γεγονός ότι στις μέρες μας αρκετοί συνηθίζουν και την μαγειρίτσα, εν τούτοις το έθιμο της κατσικόσουπας στην Οία παραμένει αναλλοίωτο.
Πρέπει σε αυτό το σημείο να συμπληρώσουμε ότι η σούπα από κεφαλόποδα κατσικιού το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου, εκτός από την Οία, συνηθίζεται και σε άλλα νησιά του Αιγαίου όπως τη Ρόδο, τη Κάρπαθο κλπ.
Υλικά:
1 κεφαλάκι μικρού κατσικιού
1 πόδι κατσικιού
1 & 1/5 ποτήρι ρύζι ή φιδέ θρυμματισμένο
1 λεμόνι
αλάτι, πιπέρι
(προαιρετικά 2 αυγά)
Πλένουμε καλά το κεφάλι και το πόδι του κατσικιού και τα βάζουμε στην κατσαρόλα να βράσουν. Όσο βράζει ξαφρίζουμε συνέχεια ώστε να φύγει το πολύ λίπος που βγάζει το κρέας. Ρίχνουμε μέσα αλάτι και τα αφήνουμε να βράσουν για αρκετή ώρα. Όταν είναι έτοιμα, τα αφαιρούμε από την κατσαρόλα και ρίχνουμε μέσα στο ζωμό το ρύζι ή το φιδέ ώστε να βράσει. Λίγο πριν το κατεβάσουμε από τη φωτιά, ρίχνουμε μέσα και το χυμό από το λεμόνι. (Όσοι θέλουν μπορούν να αυγοκόψουν το ζωμό με λεμόνι και αυγό). Σερβίρουμε στην πιατέλα το κεφαλόποδο του κατσικιού μαζί με ένα πιάτο ζεστή σούπα από το ζωμό με το ρύζι, ενώ πασπαλίζουμε και με πιπέρι.
Αν λοιπόν κάποιοι από εσάς το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου βρεθείτε προσκαλεσμένοι σε σπίτι Οιατών, επιλέξτε να δοκιμάσετε την κατσικόσουπα της Οίας αντί για την καθιερωμένη μαγειρίτσα. Να είστε σίγουροι πως θα υπάρχουν και τα δυο φαγητά στο τραπέζι τους......Καλή Ανάσταση.
↧
Στο Σπήλαιο του Θηραίου Αρχέδημου
Στο σπήλαιο αυτό έζησε, τον 5ο αιώνα π.Χ., ο λαϊκός γλύπτης Αρχέδημος, από τη Σαντορίνη, και ήταν αφιερωμένο στις νύμφες και στο θεό Πάνα. Η είσοδος του σπηλαίου είναι περιφραγμένη και παραβιασμένη. Μερικά μικρά σκαλοπάτια, φαγωμένα από τον χρόνο και επικίνδυνα, μας οδηγούν στο εσωτερικό της σπηλιάς.
Ο Αρχέδημος άφησε την υπογραφή του στο χώρο με δύο επιγραφές και ένα ανάγλυφο του εαυτού του. Στη μία επιγραφή γράφει «Αρχέδημος ο Θηραίος και Χολείδης ταις Νύμφαις οικοδόμησε», δηλαδή «ο Αρχέδημος ο Θηραίος ως δημότης Χολλειδών οικοδόμησε το Νύμφαιον». Η άλλη επιγραφή αναφέρει «Aρχέδημος ο Θηραίος νυμφόλυπτος φράδαισι νυμφών τα άντρον εξηργάσατο», δηλαδή «ο Αρχέδημος ο Θηραίος, ο νυμφόληπτος, διασκεύασε το άντρο σε ιερό νυμφών, ενεργώντας υπό την επήρεια τους».
Αυτές οι επιγραφές φανερώνουν ότι ο χώρος ήταν αφιερωμένος στις Νύμφες, προσωποποιήσεις των φυσικών δυνάμεων. Κατοικούσαν στα όρη, στα δάση, στις σπηλιές και στις πηγές. Σκοπός τους ήταν να βοηθούν το ανθρώπινο γένος και να επιτηρούν τα μέρη όπου κατοικούσαν. Για παράδειγμα, το Νυμφαίο της Βάρης επειδή φιλοξενούσε αναβλύζουσα πηγή είχε αφιερωθεί στις Ναϊάδες (η λέξη Ναϊάς ετυμολογείται από το ναίω ή νάω που σημαίνει ρέω, εκχειλίζω).
Μάλιστα, σχετικά με τις Ναϊάδες, υπάρχει ένας πολύ ωραίος ύμνος στον Απόλλωνα: «Αυτές ω Απόλλων, που στα σπήλαια της Γης διαμένουν, άνοιξαν εκεί πηγές νοερών υδάτων και καλοπροαίρετες, καλόκαρδες, εμπνευσμένες απ' την Μούσα, θεόπνευστες ιερές μαντείες δίνουν. Αυτές διέρρηξαν το έδαφος νερά να ρέουν παντοτινά για τους θνητούς, ολοκάθαρα γλυκά νάματα για καθαρμό».
Αυτές οι επιγραφές φανερώνουν ότι ο χώρος ήταν αφιερωμένος στις Νύμφες, προσωποποιήσεις των φυσικών δυνάμεων. Κατοικούσαν στα όρη, στα δάση, στις σπηλιές και στις πηγές. Σκοπός τους ήταν να βοηθούν το ανθρώπινο γένος και να επιτηρούν τα μέρη όπου κατοικούσαν. Για παράδειγμα, το Νυμφαίο της Βάρης επειδή φιλοξενούσε αναβλύζουσα πηγή είχε αφιερωθεί στις Ναϊάδες (η λέξη Ναϊάς ετυμολογείται από το ναίω ή νάω που σημαίνει ρέω, εκχειλίζω).
Μάλιστα, σχετικά με τις Ναϊάδες, υπάρχει ένας πολύ ωραίος ύμνος στον Απόλλωνα: «Αυτές ω Απόλλων, που στα σπήλαια της Γης διαμένουν, άνοιξαν εκεί πηγές νοερών υδάτων και καλοπροαίρετες, καλόκαρδες, εμπνευσμένες απ' την Μούσα, θεόπνευστες ιερές μαντείες δίνουν. Αυτές διέρρηξαν το έδαφος νερά να ρέουν παντοτινά για τους θνητούς, ολοκάθαρα γλυκά νάματα για καθαρμό».
…Βγαίνοντας έξω διαβάζουμε ένα απόσπασμα από το ημερολόγιο του John Cam Hobhouse, που περιγράφει την επίσκεψή του στο σπήλαιο μαζί με τον Λόρδο Βύρωνα την 19η Ιανουαρίου 1810.
Περιγράφει ένα τοπίο άγνωστο στους κατοίκους της Αθήνας του 21ου αιώνα. Ανέβηκαν με άλογα τον Υμηττό και διέσχισαν το δάσος (!!!) του λόφου που κρύβει το σπήλαιο του Νυμφόληπτου. Μέσα στη σπηλιά εντυπωσιάστηκαν οι περιηγητές από την αρχαία πηγή που τότε ανέβλυζε ακόμη.
↧
↧
Το βαμβάκι της Σαντορίνης
του Δ. Πράσσου
Ο Ντομένικο Πιζάνι, υπήρξε «σώγαμπρος» στη Σαντορίνη. Ήταν ένας βενετσιάνος άρχοντας –μάλλον τυχοδιώκτης, όπως οι περισσότεροι αριστοκράτες της εποχής- που κέρδισε το λαχείο, νυμφευόμενος (το 1480) την πανέμορφη πριγκιποπούλα Φιορέντζα Κρίσπη και για την ευφυή του επιλογή, έλαβε ως προίκα τη Σαντορίνη. «Φαίνεται δε, πως είτανε καλός και μυαλωμένος, άρχοντας», αναφέρει ο Θηραίος συγγραφέας-λαογράφος Φίλιππος Κατσίπης, «γιατί βλέποντας τη φτώχεια του νησιού μας, εφρόντισε να φυτέψουνε αμπέλια και εληές και να σπείρουνε βαμβάκι». («Σαντορίνη» -Μιχαήλ Δανέζης- επιμέλεια Εμμανουήλ Λιγνός. Αθήνα – 1971).Η προίκα του Πιζάνι, δεν περιείχε σπουδαία πράγματα, γιατί η πετραία και αυχμηρή γη της Σαντορίνης, δεν προοιώνιζε μεγάλες πολυτέλειες στον πορφυρογέννητο βενετσιάνο. Άλλωστε, όπως έγραφε δύο αιώνες αργότερα (Παρίσι 1657) ο Γάλλος ιερωμένος Francois Richard, που γνώρισε καλά τη Σαντορίνη: «Η φτώχεια του νησιού έχει κάνει την αργία ανύπαρκτη. Όλοι, ακόμη και τα παιδιά, δουλεύουν και οι γυναίκες ξεπερνούν τους άνδρες, μια και αυτές δε σταματούν ποτέ τη δουλειά. Υφαίνουν βαμβακερά υφάσματα, αλλά ασχολούνται και με την καλλιέργεια της γης». Ο φιλόπονος Ιησουίτης κατέγραψε με θαυμαστή πληρότητα την οικονομική και κοινωνική ζωή της Σαντορίνης, στο «Relation de ce qui s’ est de plus remarquable a Saint-Erini» (Παρίσι 1657), περιγράφοντας το ταξίδι στο νησί όπου πάντως παρέμεινε επί αρκετά χρόνια. Και βέβαια, η διατροφή των ντόπιων, ήταν τότε εξαιρετικά λιτή, με κύριο φαγητό το κρίθινο παξιμάδι (απαράδεκτο για τους λεπτεπίλεπτους γάλλους), τα ελάχιστα λαχανικά και τα πουλιά τα οποία αιχμαλώτιζαν και πάστωναν την εποχή της αποδημίας τους.
Αλλά και στην εγκυκλοπαίδεια «Le Grand Dictionaire geographique et critique» που εξέδωσε το 1737 ο Antoine-Augustin Bruzen de La Martinière, πολυμαθής γάλλος επιστήμονας και ευνοούμενος του καθολικού βασιλιά της Ισπανίας Φιλίππου του πέμπτου, γίνεται σαφής αναφορά, στη βαμβακοκαλλιέργεια. «Τίποτα δεν είναι πιο άνυδρο και άγονο από το νησί της Σαντορίνης (Sant-erini στο πρωτότυπο)», γράφει «το έδαφος αποτελείται από θρυματισμένη ελαφρότετρα, ωστόσο η φιλοπονία των κατοίκων το έχει μετατρέψει σε κήπο[…] βγάζει λίγο σιτάρι, πολύ κριθάρι, πολύ βαμβάκι και κρασί σε αφθονία. […] τα λικέρ (σ.σ μάλλον εννοεί το Βινσάντο) και τα βαμβακερά υφάσματα αποτελούν τις κύριες πηγές εμπορίου». Αναφέρει μάλιστα ότι το φυτό καλλιεργείται ως θάμνος, κάτι που επαναλαμβάνουν και άλλοι περιηγητές, όπως ο Ολλανδός υποπλοίαρχος Heinrich Leonard Pasch van Krienen, ενώ ο Γερμανός Frieseman, αναφέρει ότι το κρασί και τα βαμβακερά, ήταν τα σημαντικότερα εξαγώγιμα προϊόντα του νησιού.Η πιο πολύτιμη μαρτυρία για το θηραϊκό βαμβάκι, έρχεται από τον σπουδαίο ιατροφιλόσοφο και «άνθρωπο της επιστήμης» (man of science, τον αποκαλούσαν ξένες εφηερίδες της εποχής- Times Ιούνιος 1966) Ιωσήφ Δεκιγάλλα που διακρίνει το πολυετές είδος «Gossypium arboretum», από το ετήσιο «Gossypium berbaceum», που σύμφωνα με τον ίδιο «δεν ευδοκιμεί στο νησί». Αλλά ο Δεκιγάλας, δίνει και μια μάλλον αμφιλεγόμενη πληροφορία, σύμφωνα με την οποία «βεβαιούσιν ότι υπάρχουσιν άμπελοι επέκεινα των 350 ετών και βαμβακίαι 200 ως έγγιστα (σ.σ περίπου) ετών». Αλλά και ο Κατσίπης, αναφέρει ότι «ζούσε πάνω από εκατό χρόνια», κάτι που μάλλον φαίνεται αστήρικτο με βάση τα σημερινά δεδομένα. Χωρίς πάντως να αποκλείεται πλήρως.
Εκείνη την εποχή πάντως, σύμφωνα με τον Δεκιγάλλα, η παραγωγή του νησιού έφτανε τις 4.050 οκάδες (περίπου 5 τόνους) και επωλείτο έναντι μιας δραχμής η οκά, όσο δηλαδή και το ημερομίσθιο ενός στιβαρού εργάτη. Σημειώνει ακόμα πως «αι γυναίκες υφαίνουσιν εξ επιτοπίου βάμβακίου πανία, μάλιστα δίμητα, αρκετά καλής ποιότητος και προς τούτοις πλέκουσι περικνημίδας, σκούφους και βαμβακομαλλίνους φανέλας αρίστης ποιότητος». Οι κάλτσες μάλιστα, αποτελούσαν σημαντικό εξαγώγιμο προϊόν, καθώς το 1839, εξάγονταν 8.000 ζευγάρια.
Περιήγηση στο νησί, έκανε και ο Ιάκωβος Ρίζος Ραγκαβής, που όμως φαίνεται να εμπιστεύεται απόλυτα τον Δεκιγάλλα, καθώς αντιγράφει πιστά όλες τις αναφορές του σπουδαίου ιατροφιλόσοφου, που απαρνήθηκε μια μεγάλη καριέρα για να υπηρετήσει το νησί του (ήταν καθολικού δόγματος και οι σπουδές του ήταν λαμπρές, ενώ πολλά φημισμένα πανεπιστήμια τον καλούσαν να διδάξει). «Αι δε γυναίκες υφαίνουσιν εξ επιτοπίου βάμβακος πανία», αντιγράφει πιστά ο Ραγκαβής το 1850.Η πρώτη όμως οικονομοτεχνική αναφορά στο σαντορινιό βαμβάκι, γίνεται το 1849, όταν ο Διευθυντής του υποκαταστήματος της Εθνικής Τράπεζας, Γ.Δ. Κανακάρης σε αναδρομική έκθεση του (κατατέθηκε το 1874), αναφέρει ότι η παραγωγή βάμβακος ήταν 1.500 οκάδες με τιμή 1 δραχμή η οκά (τόσο έκανε και το σουσάμι). Η παραγωγή του βαμβακιού, άρχισε όμως να δημιουργεί και τις προϋποθέσεις για μια ακόμα βιοτεχνία που έφτασε κάποτε σε σπάνια ακμή. Ήταν η καλτσοβιομηχανία ή «περικνημιδιομηχανία», που πρωτο-οργανώθηκε από τον Σπυρίδωνα Μαρκεζίνη που μέσω της «Θηραϊκής Καλτσοβιομηχανίας» εξήγαγε περίπου 15.000 από τα 25.000 ζευγάρια που κατασκευάζονταν στο νησί. Ήταν μάλιστα από τους πρώτους, που συνεργάστηκε με «αυτοαπασχολούμενους βιοτέχνες», καθώς σύμφωνα με τον Κατσίπη, προμήθευε με χειροκίνητες πλεκτομηχανές πολλά κορίτσια από διάφορα χωριά και αγόραζε την παραγωγή τους.
Το επόμενο εργοστάσιο, άνοιξε από τον εφοπλιστή Πέτρο Μ. Νομικό και ίσως δεν είναι τυχαίο πως τις δύο οικογένειες )Νομικού- Μαρκεζίνη) τις χώριζε και αβυσσαλέα πολιτική διαφορά. Πάντως το εργοστάσιο Νομικού έκλεισε γρήγορα, αλλά άνοιξε ένα καινούριο ο Γρηγόριος Δημητρίου Κουτσογιαννόπουλος, ο οποίος ήταν εγκατεστημένος στη Ρωσία, απ’ όπου έφυγε κυνηγημένος από την Επανάσταση των Μπολσεβίκων για τη Σαγκάη, για να επιστρέψει στη γενέτειρα του το 1926. Το 1929, δημιουργήθηκε ένα ακόμα εργοστάσιο από τον Ιάκωβο Δαρζέντα που το 1945 μετεγκατασταθεί στην Αθήνα, με την επωνυμία «Dar». Ακολούθησε (1960) το εργοστάσιο του Ευάγγελου Δαμίγου (στην Οία, όπως και αυτό του Δαρζέντα) που το 1967 συνέχισε στη Χαλκίδα με την επωνυμία «Damson».«Βαμβακερές» ιστορίες
Αλλά, ενώ ο Φίλιππος Κατσίπης, απονέμει απλόχερα την πατρότητα της καλλιέργειας του βαμβακιού στη Σαντορίνη, στον προικοθήρα (;) Πιζάνι, ο Ομότιμος Καθηγητής Νομικής του Πανεπιστημίου Αθηνών Δημήτριος Γκόφας, έχει άλλη άποψη. «Το Μάιο του 1368 οι βενετικές πηγές μας αποκαλύπτουν την αποστολή φορτίου βαμπακιού παραγωγής Σαντορίνης, το οποίο στάλθηκε στην Κρήτη, όπου όμως κατά τη διάθεσή του αποδείχθηκε όπως φαίνεται χειρότερης ποιότητας, από ο’τι αναμενόταν», γράφει στον τόμο «Σαντορίνη» (Ιωάννη Δανέζη- επιμέλεια Εμμανουήλ Λιγνός. Αθήνα – 2001). Σύμφωνα με τον ίδιο, το θηραϊκό βαμβάκι, πήρε την εκδίκησή του καθώς 20 χρόνια αργότερα οι εξαγωγές του, είχαν αυξηθεί τόσο πολύ «ώστε για τη μεταφορά του προϊόντος να απαιτείται πια η συγκρότηση ειδικής νηοπομπής». Ο Καθηγητής διαπίστωσε επίσης, πως μισό αιώνα πριν την Άλωση της Πόλης (Μάρτιος 1405- Ιανουάριος 1409) ο «όγκος του εξαγόμενου βαμβακιού από το νησί είχε ακόμα περισσότερο αυξηθεί».
Πολυετές ή αιωνόβιο;
Το βαμβάκι της Σαντορίνης, ήταν όμως ιδιόμορφο και σύμφωνα με τον Φ. Κατσίπη, «ήτανε χαμηλό σαν τις αμπελιές και το καλλιεργούσανε στα χωράφια, στις πεζούλες και τους τράφους, που τους ονομάζανε μπαμπακώματα και τα κουκούλια που είχανε το σκαμάγκι (μπαμπάκι) τα λέγανε βαβούλια. Ακόμα σημειώνω, πως ο θηραϊκός βάμβαξ ήτανε «ερυθρωπός ως η μέταξα διό και ιδιάζουσα έχει αξίαν». Αναφέρεται μάλιστα και σε επιστολή (1830) του Δικαστή Σαντορίνης Παναγιώτη Βαφόπουλου, προς τον Υδραίο Ναύαρχο Λάζαρο Κουντουριώτη που συνοδευόταν από 18 ζευγάρια κάλτσες. « Είναι κοκκινόχροαι, διότι είναι αλεύκασται και η κλωστή των σαντορηνιά ωσάν οπού είναι η δυνατωτέρα. Δεν είναι του αυτού μεγέθους και ποιότητος επειδή ενταύθα δυσκόλως ευρίσκει τις από μιαν και την αυτήν οικίαν πολλά ζευγάρια εις έλλειψιν όντες από βαμβάκι», αναφέρει ο λαογράφος σημειώνοντας παράλληλα πως τα 18 ζευγάρια του ρεγάλου, είχαν τιμή 134,20 γρόσια (σ.σ ένα γρόσι αντιστοιχούσε στο 1/100 της τουρκικής χρυσής λίρας).
Ήταν χρωματιστό;
Αλλά για το χρώμα του βαμβακιού, υπάρχουν στοιχεία πως δεν ήταν κάτι ασυνήθιστο. «Υπάρχουν όμως βαμβάκια με ωραία φυσικά χρώματα», αναφέρει η Δέσποινα Παπακώστα- Σταθοπούλου (Βιομηχανικά φυτά, Θεσσαλονίκη 2002, εκδόσεις Σύγχρονη Παιδεία), και προσθέτει (σελ 153) « Τα βαμβάκια αυτά ανήκουν τόσο στο Gossypium hirsutum, όσο και στο Gossypium Barbandense». Κανένα πάντως από αυτά δεν υπάρχει στα είδη που περιγράφει ο Δεκιγάλας (Gossypium arboretum και Gossypium Berbaceum).
Η «περικνημιδιομηχανία»
Εκείνη την εποχή όμως, δεν είχε προχωρήσει η εκβιομηχάνιση της παραγωγής κι έτσι οι «περικνημιδιομηχανία», ήταν μια –κάπως προσοδοφόρος- χειροτεχνία. « Εις τας νυχτερινάς αποσπερίδας, παρατηρεί τις, κύκλωθεν της τραπέζης 5-10 νεάνιδας μετά ταχύτητος θαυμασίας, άμα και επιμελείας καταγινομένας εις το πλέκειν», γράφει ο Κατσίπης, επικαλούμενος το Θηραίο Λαογράφο του 19ου αιώνα Ιωάννη Κυριακό. «Οι παραγωγικές βεγγέρες της «περικνημιδιομηχανίας», διανθίζονταν από ιστορίες που διηγούνταν οι ηλικιωμένες «διδακτικάς και προς τον βίον ιδίως τον νεανικόν παραδειγματικάς», αλλά και με αστεία και παραμύθια, που συνοδεύονταν από την άμιλλα των κοριτσιών για το πλέξιμο. «Εν τη περιπτώσει ταύτη, μεγίστην αναπτύσουσιν ταχυδακτυλουργίαν αι διάλευκαι και λεπταί των διαγωνιζομένων χείρες».
Ο ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΗΣ ΚΑΛΤΣΟΒΙΟΜΗΧΑΝΟΣ
Ο Φίλιππος Κατσίπης, είναι απολαυστικός, όταν παραθέτει το βιογραφικό του πρώτου που έκανε προσπάθεια συστηματοποίησης της καλτσοπαραγωγής στο νησί. Που λέτε το 1887, υπήρχε στη Μεσαριά ένας μηχανικός ονόματι Γρηγόρης Φιλιππάκης», γράφει, « έκανε τον αγιογράφο, είτανε ρολογάς, (έφτιαξε ένα μεγάλο ρολόι στο καμπαναριό της Αγίας Ειρήνης που χτυπούσε τις ώρες), είχε ασχοληθεί με τα αστρονομικά θέματα και είτανε ο … πρώτος σοσιαλιστής». Αυτός ο Φιλιπάκκης, δημιούργησε το πρώτο κλωστήριο χρησιμοποιώντας την αιολική ενέργεια, ενώ δημιουργούσε ο ίδιος κα ι τα χρώματα βαφής. Ο ονειροπόλος σοσιαλιστής, δεν φαίνεται να τα πήγε καλά στον επιχειρηματικό κλάδο, καθώς αναγκάστηκε να κλείσει το εργοστάσιο του και το 1889 ο Αντώνιος Μαρκεζίνης (πατριάρχης της πασίγνωστης πολιτικής οικογένειας) έφερε δύο καλτσομηχανές στη Μεσαριά. Η οικογενειακή επιχείρηση, συνεχίστηκε στην Αθήνα με την επωνυμία «Βιομηχανία Καλτσών Γεώργιος Αντ. Μαρκεζίνης».
ΤΟ ΧΑΜΕΝΟ ΦΥΤΟ
Η εγκατάλειψη του νησιού, μετά το σεισμό του 1956, επέφερε μαρασμό και το κυριότερο την εξαφάνιση του τοπικού βαμβακιού. Η ανάμνησή του επιζούσε σε κάποιους ηλικιωμένους αγρότες, αλλά το φυτό δεν βρισκόταν πουθενά. Το ανακάλυψε το 2010, ο επιχειρηματίας κ. Μάρκος Ζώρζος που έχοντας τις αναμνήσεις από τις διηγήσεις των παλαιοτέρων, ενδιαφέρθηκε για ένα άγνωστο φυτό που βρισκόταν στον περίβολο μιας ημι -εγκαταλελειμμένης οικίας. Αμέσως άρχισε να το καλλιεργεί και μάλιστα το έστειλε σε εργαστήρια, τα οποία αποφάνθηκαν ότι το προϊόν (το κουκούλι), είναι εξαιρετικά μακρόινο (κριτήριο ποιότητας για το βαλμβάκι), και υπορόδινο. Η έρευνα όμως συνεχίζεται και ίσως δεν είναι μακριά η στιγμή που η Σαντορίνη θα προσφέρει ένα αγροτικό προϊόν, με μεγάλη εμπορική αξία.
↧
Η Σαντορίνη το 1991
↧
Η εξημέρωση του Κυκλαδικού φωτός από τον Χριστόφορο Ασιμή
του Γ. Νομικού
![]()
πηγή θεμάτων για τους εικαστικούς. Ακόμα και σήμερα που η τέχνη έχει έναν ισχυρότερο πολιτικοκοινωνικό ρόλο και ισότιμη σχεδόν θέση σχολιαστή των εξελίξεων, υπάρχουν ακόμα μορφές που εστιάζουν την προβληματική τους στη σχέση ανθρώπου – φύσης. Στο παραπάνω περιλαμβάνεται και η αστική τοπιογραφία ως προέκταση του φυσικού τοπίου. Είναι δεδομένο ότι το ρεπερτόριο των θεμάτων της φύσης είναι ανεξάντλητο, ακόμα και ένα δέντρο θα μπορούσε να απασχολεί αιώνες πλήθη καλλιτεχνών.
![]()
Δανείζομαι δύο αποσπάσματα του Ευγένιου Αρανίτση από τη μονογραφία «Χρόνος και Παράδεισος κατά τον Ελύτη», είναι χαρακτηριστικά : «Έδωσε στην ηλιοφάνεια ένα μυσταγωγικό νόημα, συνέδεσε τον «καιρό» με τις πιο ουσιαστικές σημασίες της ανθρώπινης περιπέτειας, τη νοσταλγία του Παραδείσου, το βίωμα της παιδικής αθωότητας, το ποιητικό θαύμα, τη διαφάνεια ως τον τρόπο αναγνώρισης του αρχέτυπου στο φυσικό κόσμο, την ίδια τη μεταφυσική του τοπίου» και ... «Το φως εδώ είναι αποκαλυπτικό, αιώνιο, συνεκτικό των πάντων, ακριβές όργανο ενός τέλειου ζυγίσματος, ορατού και αοράτου, που ο Ελύτης το αποκαλεί «Δικαιοσύνη»… το αρχικό φεγγοβόλημα των ιδεών καταλήγει, χάρη σε τούτο το θάμβος, σε πυράκτωση, σε μια ραγδαία νοηματοδότηση που συντρίβει την κυριολεξία των πραγμάτων ελευθερώνοντας το ονειρικό, το συμβολικό τους εκτόπισμα».
![]()
Θα αφιερώσω δύο παραγράφους όμως σε ένα σύγχρονο, ενεργό ζωγράφο που αναμετρήθηκε με τη δυσκολότερη έκφραση του Ελληνικού φωτός και δικαιώθηκε απόλυτα, τον Χριστόφορο Ασιμή. Ο Ασιμής ζει και εργάζεται στη Σαντορίνη, έναν τόπο όπου το φως, ειδικά το καλοκαίρι, αποδίδει την ύψιστη ενέργειά του. Ο Τσαρούχης είχε σοφά πει ότι το Ελληνικό τοπίο το αναδεικνύει η αρχιτεκτονική. Προφανώς εννοούσε τη σχέση της έντεχνης ανθρώπινης παρέμβασης ως προέκταση του φυσικού τοπίου που όταν γίνει αρμονικά (και όχι όπως π.χ. στην Ανάβυσσο ή στη Σαλαμίνα) το ένα απογειώνει το άλλο σε μια κορύφωση αισθητικής.
Όταν πας να αποτυπώσεις μία τέτοια τέλεια σχέση όπως είναι π.χ. η Καλντέρα, πρέπει να επικεντρώσεις σε στοιχεία που θα δικαιολογήσουν την απόπειρα αυτή αλλιώς είναι εντελώς περιττή η προσπάθεια. Ο Ασιμής συνεχίζει ακούραστα και εμπνευσμένα να αναδεικνύει τη σχέση του φωτός και της γεωμετρίας των όγκων, είτε της αρχιτεκτονικής είτε του τοπίου. Για να το επιτύχει αυτό έχει εμπεδώσει τη κλασική αρχή της ζωγραφικής ότι η γραμμή είναι και χρώμα. Ότι δύο όμοιες φόρμες παίρνουν άλλη διάσταση με διαφορετικό χρωματισμό.
Όταν μισοκλείνουμε τα μάτια αντικρίζοντας μια σύνθεση άσπρων όγκων κάτω από έντονο φως, πρέπει να «καδράρουμε» σε μια λεπτομέρεια και να τη ζωγραφίσουμε φευγαλέα, όπως φευγαλέα σκεδάζεται το κάθετο φως πάνω στους τοίχους. Από εκεί και πέρα, πρέπει να είσαι βαθύς γνώστης του άσπρου, του δυσκολότερου στη χρήση χρώματος (στη φυσική του μορφή είναι χρώμα) . Πρέπει να βγάλεις αποχρώσεις χρωμάτων μέσα από αυτό, να αναδείξεις τη διαφάνειά του.
Πότε να χρησιμοποιείς τιτάνιο, πότε τσίγκο. Πόσο και τι κίτρινο να βάλεις μέσα για να δώσεις την απόλυτη λάμψη, πόση πάστα στο φως και πόση στη σκιά. Αυτή η μαστοριά απαιτεί εκτός από καλή τεχνική, άψογη αντίληψη και κατανόηση του αντικειμένου.
Το καταπληκτικό άσπρο του Τσαρούχη στο φανελάκι του Dominique και στις στολές των ναυτών έκρυβε από κάτω το χρώμα του δέρματος και την επίδραση του γύρω φωτός, απόδειξη της αυξημένης οπτικής του αντίληψης και της πλήρους κατανόησης της Βυζαντινής τετραχρωμίας.
Θυμάμαι έναν καθηγητή μου που εύστοχα έλεγε ότι το χρώμα είναι σχέση. Ένας πρωτότυπος ορισμός που όμως επιβεβαιώνεται συνέχεια, κανένα χρώμα δεν μπορεί να κρατήσει στο φυσικό περιβάλλον το μήκος κύματός του. Η σύστασή του αλλάζει από τις εναλλαγές του φωτός και την επίδραση του χρώματος των άλλων αντικειμένων γύρω του.
Δεν είναι λοιπόν τυχαία τα λιλά, τα μπλε, τα πορφυρά, οι ώχρες που αναδύονται μέσα από τα άσπρα του Ασιμή. Χρώματα και φόρμες που μπορούν να αναδειχθούν από τα χέρια του σε ένα οποιοδήποτε σοκάκι ενός ταπεινού χωριού εκτός Καλντέρας και όχι μόνο σε «καρτποσταλικά» δημοφιλή σημεία.
![]()
Η φύση αποτελούσε διαχρονικά μια ανεξάντλητη
πηγή θεμάτων για τους εικαστικούς. Ακόμα και σήμερα που η τέχνη έχει έναν ισχυρότερο πολιτικοκοινωνικό ρόλο και ισότιμη σχεδόν θέση σχολιαστή των εξελίξεων, υπάρχουν ακόμα μορφές που εστιάζουν την προβληματική τους στη σχέση ανθρώπου – φύσης. Στο παραπάνω περιλαμβάνεται και η αστική τοπιογραφία ως προέκταση του φυσικού τοπίου. Είναι δεδομένο ότι το ρεπερτόριο των θεμάτων της φύσης είναι ανεξάντλητο, ακόμα και ένα δέντρο θα μπορούσε να απασχολεί αιώνες πλήθη καλλιτεχνών. Αυτό που περιορίζεται είναι οι οπτικές ματιές, οι τρόποι προσέγγισης, η κατάθεση του διαφορετικού, του προσωπικού ύφους. Με αυτή τη βασανιστική διαδικασία παλεύουν όταν αναμετρούνται με αυτό το στοιχείο. Πάνω εκεί θα δώσουν είτε μια μεταφυσική προέκταση και μια νοηματοδότηση ή απλά ένα αδιάφορο έργο.
Τα χαρακτηριστικά του Ελληνικού φωτός
Το Ελληνικό τοπίο έχει μια ιδιαίτερη ποικιλομορφία στα στοιχεία που το συνθέτουν.
Αυτό όμως που το αναδεικνύει είναι η σύσταση του φωτός που το περιβάλλει. Στη Θεσσαλία θολό από τη πρωινή πάχνη του κάμπου, να παραπέμπει σε Βορειοευρωπαϊκό ορίζοντα, στο Ιόνιο πιο «χρωματισμένο» και «γλυκό» από την υγρασία και τις πολλές βροχές. Το Ελληνικό φως βρίσκει τον αντιπροσωπευτικό χαρακτήρα του στο Νότιο Αιγαίο και την Αττική.
Ένα φως διάφανο, αμείλικτο, αιχμηρό αλλά ταυτόχρονα τόσο πνευματικό. Είναι το ιδιαίτερο φως για το οποίο έγραφε ο Ελύτης και έδινε τη μεταφυσική διάσταση στο κάθε τοπίο που έλουζε.
Αυτό όμως που το αναδεικνύει είναι η σύσταση του φωτός που το περιβάλλει. Στη Θεσσαλία θολό από τη πρωινή πάχνη του κάμπου, να παραπέμπει σε Βορειοευρωπαϊκό ορίζοντα, στο Ιόνιο πιο «χρωματισμένο» και «γλυκό» από την υγρασία και τις πολλές βροχές. Το Ελληνικό φως βρίσκει τον αντιπροσωπευτικό χαρακτήρα του στο Νότιο Αιγαίο και την Αττική.
Ένα φως διάφανο, αμείλικτο, αιχμηρό αλλά ταυτόχρονα τόσο πνευματικό. Είναι το ιδιαίτερο φως για το οποίο έγραφε ο Ελύτης και έδινε τη μεταφυσική διάσταση στο κάθε τοπίο που έλουζε.
Δανείζομαι δύο αποσπάσματα του Ευγένιου Αρανίτση από τη μονογραφία «Χρόνος και Παράδεισος κατά τον Ελύτη», είναι χαρακτηριστικά : «Έδωσε στην ηλιοφάνεια ένα μυσταγωγικό νόημα, συνέδεσε τον «καιρό» με τις πιο ουσιαστικές σημασίες της ανθρώπινης περιπέτειας, τη νοσταλγία του Παραδείσου, το βίωμα της παιδικής αθωότητας, το ποιητικό θαύμα, τη διαφάνεια ως τον τρόπο αναγνώρισης του αρχέτυπου στο φυσικό κόσμο, την ίδια τη μεταφυσική του τοπίου» και ... «Το φως εδώ είναι αποκαλυπτικό, αιώνιο, συνεκτικό των πάντων, ακριβές όργανο ενός τέλειου ζυγίσματος, ορατού και αοράτου, που ο Ελύτης το αποκαλεί «Δικαιοσύνη»… το αρχικό φεγγοβόλημα των ιδεών καταλήγει, χάρη σε τούτο το θάμβος, σε πυράκτωση, σε μια ραγδαία νοηματοδότηση που συντρίβει την κυριολεξία των πραγμάτων ελευθερώνοντας το ονειρικό, το συμβολικό τους εκτόπισμα».
Εστιάζοντας στη φυσική του διάσταση, το φως αυτό σε πλήρη ένταση εξαϋλώνει τη φόρμα και τα περιγράμματα των όγκων, απορροφά τα χρώματα. Δεν είναι λοιπόν παράδοξο το φαινόμενο η απόδοση του τοπίου με το συγκεκριμένο φως να «φοβίζει» αντί να έλκει τους Έλληνες δημιουργούς. Αντίθετα, στη Βόρεια Ευρώπη, το φως της ημέρας δεν είναι διαπερατό, δεν αναλύεται σε όλες τις συνιστώσες του. Η μία απόχρωση που συνήθως επικρατεί αναδεικνύει τα περιγράμματα των κτιρίων και του ορίζοντα, προκαλεί θετικά την απεικόνισή τους. Καθόλου τυχαίο το κύρος της τοπιογραφίας στη Δυτική εικαστική κουλτούρα . Είναι ενδεικτικό ότι το φως της Νότιας Γαλλίας που παραπέμπει λίγο σε Ελληνικό ήταν η βασικότερη αφορμή για τη γέννηση μιας νέας οπτικής αντίληψης και στη συνέχεια ενός ολόκληρου κινήματος, πρόδρομο του Μοντερνισμού.
Το δύσκολο εγχείρημα της αναμέτρησης με το Ελληνικό φως
Για να ξαναγυρίσω στην Ελλάδα, τα χαρακτηριστικά που αναφέρθηκαν πριν, απέτρεπαν τους Έλληνες τοπιογράφους να αναμετρηθούν στα ίσια με το φως. Οι περισσότεροι αντιλήφθηκαν τον κίνδυνο και τη ματαιότητα της προσπάθειας και πολύ συνετά εστίασαν τη δυναμική τους κυρίως στη διαμόρφωση της φόρμας όπως είχε κάνει ο Σεζάν με το βουνό Sainte Victoire.
Από τους παλαιότερους, ενδεικτικά αναφέρω τον Μαλέα, τον Παρθένη, τον Παπαλουκά, τον Γκίκα ενώ από τους νεότερους τον Στέρη, τον Κοκκινίδη κλπ. Από αυτούς που επιχείρησαν την άμεση αναμέτρηση με το φως, οι περισσότεροι εκτέθηκαν. Υπήρχε μία μειοψηφία, ωστόσο, που χάρισε ανεπανάληπτη τέρψη μέσα από αυτή τη ριψοκίνδυνη απόπειρα. Ο νατουραλισμός των νεοκλασικών του Τσαρούχη, κάποιες θαλασσογραφίες του Βολανάκη σε απογευματινές ώρες, το καλοκαιρινό φως στα τοπία του Νικόλαου Λύτρα, η κολορίστικη δυναμική του Τέτση, οι κολυμβήτριες της Φιλοπούλου.
Από τους παλαιότερους, ενδεικτικά αναφέρω τον Μαλέα, τον Παρθένη, τον Παπαλουκά, τον Γκίκα ενώ από τους νεότερους τον Στέρη, τον Κοκκινίδη κλπ. Από αυτούς που επιχείρησαν την άμεση αναμέτρηση με το φως, οι περισσότεροι εκτέθηκαν. Υπήρχε μία μειοψηφία, ωστόσο, που χάρισε ανεπανάληπτη τέρψη μέσα από αυτή τη ριψοκίνδυνη απόπειρα. Ο νατουραλισμός των νεοκλασικών του Τσαρούχη, κάποιες θαλασσογραφίες του Βολανάκη σε απογευματινές ώρες, το καλοκαιρινό φως στα τοπία του Νικόλαου Λύτρα, η κολορίστικη δυναμική του Τέτση, οι κολυμβήτριες της Φιλοπούλου.
Θα αφιερώσω δύο παραγράφους όμως σε ένα σύγχρονο, ενεργό ζωγράφο που αναμετρήθηκε με τη δυσκολότερη έκφραση του Ελληνικού φωτός και δικαιώθηκε απόλυτα, τον Χριστόφορο Ασιμή. Ο Ασιμής ζει και εργάζεται στη Σαντορίνη, έναν τόπο όπου το φως, ειδικά το καλοκαίρι, αποδίδει την ύψιστη ενέργειά του. Ο Τσαρούχης είχε σοφά πει ότι το Ελληνικό τοπίο το αναδεικνύει η αρχιτεκτονική. Προφανώς εννοούσε τη σχέση της έντεχνης ανθρώπινης παρέμβασης ως προέκταση του φυσικού τοπίου που όταν γίνει αρμονικά (και όχι όπως π.χ. στην Ανάβυσσο ή στη Σαλαμίνα) το ένα απογειώνει το άλλο σε μια κορύφωση αισθητικής.
Όταν πας να αποτυπώσεις μία τέτοια τέλεια σχέση όπως είναι π.χ. η Καλντέρα, πρέπει να επικεντρώσεις σε στοιχεία που θα δικαιολογήσουν την απόπειρα αυτή αλλιώς είναι εντελώς περιττή η προσπάθεια. Ο Ασιμής συνεχίζει ακούραστα και εμπνευσμένα να αναδεικνύει τη σχέση του φωτός και της γεωμετρίας των όγκων, είτε της αρχιτεκτονικής είτε του τοπίου. Για να το επιτύχει αυτό έχει εμπεδώσει τη κλασική αρχή της ζωγραφικής ότι η γραμμή είναι και χρώμα. Ότι δύο όμοιες φόρμες παίρνουν άλλη διάσταση με διαφορετικό χρωματισμό.
Όταν μισοκλείνουμε τα μάτια αντικρίζοντας μια σύνθεση άσπρων όγκων κάτω από έντονο φως, πρέπει να «καδράρουμε» σε μια λεπτομέρεια και να τη ζωγραφίσουμε φευγαλέα, όπως φευγαλέα σκεδάζεται το κάθετο φως πάνω στους τοίχους. Από εκεί και πέρα, πρέπει να είσαι βαθύς γνώστης του άσπρου, του δυσκολότερου στη χρήση χρώματος (στη φυσική του μορφή είναι χρώμα) . Πρέπει να βγάλεις αποχρώσεις χρωμάτων μέσα από αυτό, να αναδείξεις τη διαφάνειά του.
Πότε να χρησιμοποιείς τιτάνιο, πότε τσίγκο. Πόσο και τι κίτρινο να βάλεις μέσα για να δώσεις την απόλυτη λάμψη, πόση πάστα στο φως και πόση στη σκιά. Αυτή η μαστοριά απαιτεί εκτός από καλή τεχνική, άψογη αντίληψη και κατανόηση του αντικειμένου.
Το καταπληκτικό άσπρο του Τσαρούχη στο φανελάκι του Dominique και στις στολές των ναυτών έκρυβε από κάτω το χρώμα του δέρματος και την επίδραση του γύρω φωτός, απόδειξη της αυξημένης οπτικής του αντίληψης και της πλήρους κατανόησης της Βυζαντινής τετραχρωμίας.
Θυμάμαι έναν καθηγητή μου που εύστοχα έλεγε ότι το χρώμα είναι σχέση. Ένας πρωτότυπος ορισμός που όμως επιβεβαιώνεται συνέχεια, κανένα χρώμα δεν μπορεί να κρατήσει στο φυσικό περιβάλλον το μήκος κύματός του. Η σύστασή του αλλάζει από τις εναλλαγές του φωτός και την επίδραση του χρώματος των άλλων αντικειμένων γύρω του.
Δεν είναι λοιπόν τυχαία τα λιλά, τα μπλε, τα πορφυρά, οι ώχρες που αναδύονται μέσα από τα άσπρα του Ασιμή. Χρώματα και φόρμες που μπορούν να αναδειχθούν από τα χέρια του σε ένα οποιοδήποτε σοκάκι ενός ταπεινού χωριού εκτός Καλντέρας και όχι μόνο σε «καρτποσταλικά» δημοφιλή σημεία.
Η μεταφυσική του τοπίου στις Κυκλάδες.
Η επιλογή αρχικά του δικτάτορα Μεταξά και μετέπειτα της Φρειδερίκης (για λόγους ομοιομορφίας και υγείας ο πρώτος, για τουριστική προβολή η δεύτερη) να ασβεστωθούν όλα τα μη νεοκλασικά σπίτια των Κυκλάδων, εξαφάνισε τις καταπληκτικές ώχρες που εναρμόνιζαν τους όγκους με το ξερό τοπίο. Παρ’ όλα αυτά, αναδείχθηκε ένα ομοιόμορφο οπτικό γεγονός που είχε τα δικά του ενδιαφέροντα. Ένα από αυτά είναι το παιχνίδισμα του φωτός στις ανομοιομορφίες των ασβεστωμένων τοίχων. Εκεί, σε συγκεκριμένες ώρες της ημέρας γίνεται η απόλυτη ανάλυσή στις συνιστώσες του με το άσπρο να λειτουργεί και ως πρίσμα. Άριστος γνώστης του φαινομένου, ο Ασιμής εγκλωβίζει αυτό το μεγαλείο μέσα στους άπειρους συνδυασμούς της Θηραϊκής αρχιτεκτονικής.
Με φυσικότητα, άλλοτε ιμπρεσσιονιστικά και άλλοτε εξπρεσιονιστικά, εντάσσει κόκκινα, κίτρινα γαλάζια μέσα σε αυτή τη συμφωνία χωρίς να διαταραχθεί διόλου η αλήθεια. Είναι μέρος της μεταφυσικής του συγκεκριμένου τόπου, μια μεταφυσική που δεν μπορεί με τίποτα να προκύψει από τα παράθυρα αλουμινίου και το αδιάλυτο ακρυλικό χρώμα στους απόλυτα ίσιους τοίχους των νεόδμητων «ανένταχτων» οικοδομών.
Σεβασμός μεγάλος στο Μαλέα, το Γκίκα και άλλους δημιουργούς, κατέθεσαν πολύ σημαντικές προτάσεις στο ζήτημα της δομής του Σαντορινιού τοπίου. Στην ιεραρχία όμως, ας μου επιτραπεί το θράσος, θα βάζω πάνω αυτόν που αναμετριέται με όλα τα σημαντικά στοιχεία που χαρακτηρίζουν τον τόπο και όχι μόνο με τη φόρμα. Αυτόν που απέδωσε τη «ψυχή» του, το χαρακτήρα του. Όπως ακριβώς ο Τέτσης που «κατάλαβε» το φως της Ύδρας και το απέδωσε ιδανικά.
Πρώτα είδε, μετά κατάλαβε και μετά ζωγράφισε. Η επιλογή αρχικά του δικτάτορα Μεταξά και μετέπειτα της Φρειδερίκης (για λόγους ομοιομορφίας και υγείας ο πρώτος, για τουριστική προβολή η δεύτερη) να ασβεστωθούν όλα τα μη νεοκλασικά σπίτια των Κυκλάδων, εξαφάνισε τις καταπληκτικές ώχρες που εναρμόνιζαν τους όγκους με το ξερό τοπίο. Παρ’ όλα αυτά, αναδείχθηκε ένα ομοιόμορφο οπτικό γεγονός που είχε τα δικά του ενδιαφέροντα. Ένα από αυτά είναι το παιχνίδισμα του φωτός στις ανομοιομορφίες των ασβεστωμένων τοίχων. Εκεί, σε συγκεκριμένες ώρες της ημέρας γίνεται η απόλυτη ανάλυσή στις συνιστώσες του με το άσπρο να λειτουργεί και ως πρίσμα. Άριστος γνώστης του φαινομένου, ο Ασιμής εγκλωβίζει αυτό το μεγαλείο μέσα στους άπειρους συνδυασμούς της Θηραϊκής αρχιτεκτονικής.
Με φυσικότητα, άλλοτε ιμπρεσσιονιστικά και άλλοτε εξπρεσιονιστικά, εντάσσει κόκκινα, κίτρινα γαλάζια μέσα σε αυτή τη συμφωνία χωρίς να διαταραχθεί διόλου η αλήθεια. Είναι μέρος της μεταφυσικής του συγκεκριμένου τόπου, μια μεταφυσική που δεν μπορεί με τίποτα να προκύψει από τα παράθυρα αλουμινίου και το αδιάλυτο ακρυλικό χρώμα στους απόλυτα ίσιους τοίχους των νεόδμητων «ανένταχτων» οικοδομών.
Σεβασμός μεγάλος στο Μαλέα, το Γκίκα και άλλους δημιουργούς, κατέθεσαν πολύ σημαντικές προτάσεις στο ζήτημα της δομής του Σαντορινιού τοπίου. Στην ιεραρχία όμως, ας μου επιτραπεί το θράσος, θα βάζω πάνω αυτόν που αναμετριέται με όλα τα σημαντικά στοιχεία που χαρακτηρίζουν τον τόπο και όχι μόνο με τη φόρμα. Αυτόν που απέδωσε τη «ψυχή» του, το χαρακτήρα του. Όπως ακριβώς ο Τέτσης που «κατάλαβε» το φως της Ύδρας και το απέδωσε ιδανικά.
Πρώτα είδε, μετά κατάλαβε και μετά ζωγράφισε.
Με φυσικότητα, άλλοτε ιμπρεσσιονιστικά και άλλοτε εξπρεσιονιστικά, εντάσσει κόκκινα, κίτρινα γαλάζια μέσα σε αυτή τη συμφωνία χωρίς να διαταραχθεί διόλου η αλήθεια. Είναι μέρος της μεταφυσικής του συγκεκριμένου τόπου, μια μεταφυσική που δεν μπορεί με τίποτα να προκύψει από τα παράθυρα αλουμινίου και το αδιάλυτο ακρυλικό χρώμα στους απόλυτα ίσιους τοίχους των νεόδμητων «ανένταχτων» οικοδομών.
Σεβασμός μεγάλος στο Μαλέα, το Γκίκα και άλλους δημιουργούς, κατέθεσαν πολύ σημαντικές προτάσεις στο ζήτημα της δομής του Σαντορινιού τοπίου. Στην ιεραρχία όμως, ας μου επιτραπεί το θράσος, θα βάζω πάνω αυτόν που αναμετριέται με όλα τα σημαντικά στοιχεία που χαρακτηρίζουν τον τόπο και όχι μόνο με τη φόρμα. Αυτόν που απέδωσε τη «ψυχή» του, το χαρακτήρα του. Όπως ακριβώς ο Τέτσης που «κατάλαβε» το φως της Ύδρας και το απέδωσε ιδανικά.
Πρώτα είδε, μετά κατάλαβε και μετά ζωγράφισε. Η επιλογή αρχικά του δικτάτορα Μεταξά και μετέπειτα της Φρειδερίκης (για λόγους ομοιομορφίας και υγείας ο πρώτος, για τουριστική προβολή η δεύτερη) να ασβεστωθούν όλα τα μη νεοκλασικά σπίτια των Κυκλάδων, εξαφάνισε τις καταπληκτικές ώχρες που εναρμόνιζαν τους όγκους με το ξερό τοπίο. Παρ’ όλα αυτά, αναδείχθηκε ένα ομοιόμορφο οπτικό γεγονός που είχε τα δικά του ενδιαφέροντα. Ένα από αυτά είναι το παιχνίδισμα του φωτός στις ανομοιομορφίες των ασβεστωμένων τοίχων. Εκεί, σε συγκεκριμένες ώρες της ημέρας γίνεται η απόλυτη ανάλυσή στις συνιστώσες του με το άσπρο να λειτουργεί και ως πρίσμα. Άριστος γνώστης του φαινομένου, ο Ασιμής εγκλωβίζει αυτό το μεγαλείο μέσα στους άπειρους συνδυασμούς της Θηραϊκής αρχιτεκτονικής.
Με φυσικότητα, άλλοτε ιμπρεσσιονιστικά και άλλοτε εξπρεσιονιστικά, εντάσσει κόκκινα, κίτρινα γαλάζια μέσα σε αυτή τη συμφωνία χωρίς να διαταραχθεί διόλου η αλήθεια. Είναι μέρος της μεταφυσικής του συγκεκριμένου τόπου, μια μεταφυσική που δεν μπορεί με τίποτα να προκύψει από τα παράθυρα αλουμινίου και το αδιάλυτο ακρυλικό χρώμα στους απόλυτα ίσιους τοίχους των νεόδμητων «ανένταχτων» οικοδομών.
Σεβασμός μεγάλος στο Μαλέα, το Γκίκα και άλλους δημιουργούς, κατέθεσαν πολύ σημαντικές προτάσεις στο ζήτημα της δομής του Σαντορινιού τοπίου. Στην ιεραρχία όμως, ας μου επιτραπεί το θράσος, θα βάζω πάνω αυτόν που αναμετριέται με όλα τα σημαντικά στοιχεία που χαρακτηρίζουν τον τόπο και όχι μόνο με τη φόρμα. Αυτόν που απέδωσε τη «ψυχή» του, το χαρακτήρα του. Όπως ακριβώς ο Τέτσης που «κατάλαβε» το φως της Ύδρας και το απέδωσε ιδανικά.
Πρώτα είδε, μετά κατάλαβε και μετά ζωγράφισε.
Τελειώνοντας, θα ήταν παράλειψη να μην αναφέρω κάποιες διαπιστώσεις με αφορμή το θέμα του κειμένου.
Η τοπιογραφία φαίνεται να απωθεί σύγχρονους εικαστικούς γιατί δεν βρίσκουν αντικείμενο μελέτης, μία πρόκληση έμπνευσης.
Προτιμούν τη δυναμική ενός σύγχρονου κοινωνικού θέματος όπου από μόνο του θα ενεργοποιήσει το θεατή χωρίς απαραίτητα ιδιαίτερη επεξεργασία ή κατάθεση τεχνουργίας. Η τοπιογραφία είναι σαν ένα πορτραίτο όπου απώτερος στόχος είναι να αποδοθεί αυτό που κρύβεται από πίσω.
Σαν ένα μινιμαλιστικό σενάριο στο κινηματογράφο, που δεν προκαλεί αρχικά εννοιολογικό ενδιαφέρον αλλά ο σκηνοθέτης του δίνει οντότητα και δυναμική. Το Ελληνικό φως είναι η σημαντικότερη αφορμή γι αυτή τη δημιουργική διαδικασία. Να βρεις τον τρόπο να το δαμάσεις, να το μεταχειριστείς εσύ σε αυτό που θέλεις. Όπως ακριβώς κάνει δεκαετίες τώρα ο Ασιμής ανανεώνοντας συνέχεια τις προσεγγίσεις του πάνω σε αυτό το μυστήριο της ζωής προς μεγάλη τέρψη των συνοδοιπόρων θαυμαστών του.
Η τοπιογραφία φαίνεται να απωθεί σύγχρονους εικαστικούς γιατί δεν βρίσκουν αντικείμενο μελέτης, μία πρόκληση έμπνευσης.
Προτιμούν τη δυναμική ενός σύγχρονου κοινωνικού θέματος όπου από μόνο του θα ενεργοποιήσει το θεατή χωρίς απαραίτητα ιδιαίτερη επεξεργασία ή κατάθεση τεχνουργίας. Η τοπιογραφία είναι σαν ένα πορτραίτο όπου απώτερος στόχος είναι να αποδοθεί αυτό που κρύβεται από πίσω.
Σαν ένα μινιμαλιστικό σενάριο στο κινηματογράφο, που δεν προκαλεί αρχικά εννοιολογικό ενδιαφέρον αλλά ο σκηνοθέτης του δίνει οντότητα και δυναμική. Το Ελληνικό φως είναι η σημαντικότερη αφορμή γι αυτή τη δημιουργική διαδικασία. Να βρεις τον τρόπο να το δαμάσεις, να το μεταχειριστείς εσύ σε αυτό που θέλεις. Όπως ακριβώς κάνει δεκαετίες τώρα ο Ασιμής ανανεώνοντας συνέχεια τις προσεγγίσεις του πάνω σε αυτό το μυστήριο της ζωής προς μεγάλη τέρψη των συνοδοιπόρων θαυμαστών του.
↧
«Η Φαντασία της Σαντορίνης» του Μαρίνου Τζάνε Μπουνιάλη
Απόσπασμα από τον «Κρητικό Πόλεμο» Το ποίημα περιγράφει με χρονολογική σειρά τα γεγονότα του πολέμου, από την απόβαση των Τούρκων στην Κρήτη ως τη συνθηκολόγηση του Ηρακλείου (1645-1669), ενώ το απόσπασμα που ακολουθεί αναφέρεται στην έκρηξη του Κολούμπου του 1650
«….Να διγηθώ για τα νησιά Μήλο και Σαντορίνη, εις τσι πενήντα, τα κακά οπού σε τούτα εγίνη.Σε τρεις ημέρες παραμπρός είδασιν να φυράξη, η θάλασσα τσ’ ακρογυαλιές, κι’ η φύση τση να αλλάξη, κι εις το νησίν του Κυθηργιού, σα κάστρο εκεί εφάνη ωσάν χτισμένο έδειχνε κι ήτο γεμάτη πλάνη΄ στη Μήλο άλλο όμοιο εγίνη άλλον ένα, κι οι Χριστιανοί θωρώντας τα, σε λογισμό εμπαίνα.Και μια ημέρα Κυριακή, κυττάζουν του ελίου, κι’ ήτονε τσι είκοσι εννιά, μηνός του Σεπτεμβρίου, τσ’ αχτίνες και μαυρίζουσι σα να μην είχε λάμψη, στη Μήλο πέφτει αστραπή, κι είχε το θειάφι άψη, κι όλοι οι ανθρώποι εκλαίγασι εις τες καταστασίες, και των δαιμόνων ήτονε εκείνα φαντασίες.Τότες τα κάστρα αρχίζουσι πόλεμον μοναχά τως και χάνεται η θάλασσα και φαίνοντα ο πάτος. Κι απού τη Μήλο ήρχουντα φωτιές στη Σαντορίνη και πάλι έρρικταν αστραπές που το κυσήρι εκίνει.Ν’ αστράπτη ο κόσμος με βροντές και να ταρακουνιέται, η Κρήτη και το πέλαος δίχως αφρούς να σειέται, κι’ ώρες εφύρα μοναχή, κι εις ώρες να πληθαίνη, κι απού τα τείχη ήρασε σαν ο εχθρός να μπαίνη. Επλήθαινε και γιάγερνε δίχως ανέμου χάρι, και τα καράβια έσερνε στα βάθη της να πάρη.Καράβια κάτεργα για μνια εφύγασιν με βίαν, και πήγαν και σταλάρανε αντίπερα στην Ντίαν. Βάρκες πολλές επνίγησαν μπαίνοντας στο Μαντράκι, πληθαίνοντας το πέλαγος και λίγενε δαμάκι. Κάτεργο ένα ήτο κει και στάθη να το σπάση, και του σπασε τις γούμενες κι ήθελε να πλαγιάση……».
Υ.γ. καλλλιστορώντας: Όποιος έχει διαβάσει ιστορικά της αφήγησης της έκρηξης του Κολούμπου είτε σε εμάς είτε οπουδήποτε αλλού, μπορεί να διαπιστώσει περίτρανα τη σημασία των εικόνων του Κρητικού Ποιητή.
↧
↧
Η Θήρα μετά τον Πρίγκηπα Θήρα
του Δ.Πράσσου
Μετά την αποίκηση της Κυρήνης, η Θήρα δεν φαίνεται να έκανε σπουδαία πράγματα και μάλιστα ίσως πρέπει να αναφερθούν και κάποια μικρά περιστατικά που ίσως να μην έκαναν ιδιαίτερα υπερήφανους τους αρχαίους κατοίκους. Το πρώτο αφορά τον ίδιο τον εποικισμό στη Λιβύη, ο οποίος μπορεί να προσέδωσε μέγα κλέος στη Θήρα, αλλά μάλλον δεν έγινε σε απόλυτα …εθελοντική βάση. Γράφει ο Ιωσήφ Δεκιγάλας (Γενική Στατιστική Νήσου Θήρας (Ερμούπολη 1850): «… αρχηγός της αποικίας διωρίσθη ο Βάττος, ώστις εμβιβασθείς μετά των συντρόφων του εις δύο πεντηκοντόρους, εκίνησεν για την Λιβύην, πλην ούτοι φοβούμενοι φαίνεται ν’ ακολουθήσωσι τον διάπλουν επέστρεφαν οπίσω, αλλά προσωρμιζομένους εις τον λιμένα οι Θηραίοι άρχισαν να τους λιθοβολώσι και δεν τους άφινον να πλησιάσωσι την γην παρά τους διάταξαν να πλεύσωσιν, οπίσω εις την Λιβύη». Κοινώς δηλαδή τους πήραν με τις πέτρες, αλλά μάλλον δεν πρέπει να είχαν και πολύ άδικο, διότι τότε ένα ταξιδάκι στη Λιβύη δεν ήταν δα και αναψυχής. Αποτελούσε «τέκνο της ανάγκης» λόγω της 7ετούς ξηρασίας και «ώριμο τέκνο της οργής» που προκαλούσε η πείνα.
ΤΑ … ΡΟΖ ΓΚΡΑΦΙΤΙ
Ο λάγνος χορός του Σιμία, εύφραινε τον Κρίμωνα σύμφωνα με την επιγραφή που αποτύπωσε ο βαρόνος Χίλλερ.
Ένα ελαφρό κοκκίνισμα σε κάποιες παρειές ίσως προκαλέσει και μια επιγραφή που αναφέρει ο Hiller von Gaertringen («Θήρα. Ανακοίνωσις γενομένη την 30 Σεπτεμβρίου 1897 εν τη εν Δρέσδη 44η Συνελεύσει Γερμανών φιλολόγων και παιδαγωγών» Hiller Von Gaertringen, Μετάφραση Ιερώνυμος Δελένδας , Θήρα 1898). Σύμφωνα με αυτήν, ο Κρίμων εξυμνείται επειδή ο Σιμίας τον εύφραινε χορεύοντάς του κόνιαλο η κονίσαλο. Το περίφημο λεξικό Liddell & Scottμεταφράζει τον κονίσαλο ως «lascivious dance» (ασελγή, άσεμνο χορό), ενώ αναφέρεται και ως πριαπικός δαίμονας. «Το πράγμα όμως βαίνει έτι περεταίρω», γράφει ο Gaertringen, «Πεντάκις γίνεται χρήσις της λέξεως οίφειν, όπερ κυρίως χαρακτηρίζει την σχέσιν του ανδρός προς την γυναίκα». Αλλά και οι Kurt Raaflaub και Hans Van Vees, στο «Α Companion to Archaic Greece (Blackwell publishing 2009), τον χαρακτηρίζουν άσεμνο χορό με έντονη σεξουαλική χροιά (a bawdy dance with strong sexual overtones). Αντίστοιχη ερμηνεία δίνει και ο Thomas F. Scanlon στο «EROS & GreekAthletics» (OxfordUniversityPress-2002). Είδατε τι έκανε το παλιόπαιδο ο Σιμίας που τα σεισοπυγήματα του κέρδισαν την αθανασία χάρις σε μια εγχάρακτη επιγραφή στους βράχους της αρχαίας Θήρας;. Η αλήθεια είναι βέβαια πως ο τρόπος αγωγής των νέων στην Αρχαία Ελλάδα, έχει αποτελέσει αντικείμενο μεγάλων συζητήσεων μεταξύ των ιστορικών και των αρχαιολόγων, οπότε για περισσότερα οι αναγνώστες πρέπει να απευθυνθούν στα βιβλία των ειδικών. Όπως μάλιστα αναφέρει ο Gaertringen, από τα αρχαία κιόλας χρόνια ο Πλάτων και ο Αριστοτέλης κατακεραύνωναν το έθιμο της ανάθεσης της αγωγής ενός εφήβου σε ένα πρεσβύτερο (με ότι αυτό κατά τους ίδιους συνεπαγόταν), ενώ ο Έφορος «παρέστησεν τον θεσμόν τούτον ως τι ωραίον και έκλαμπρον, όπερ σχεδόν μόνο φως και ουδεμίαν σκιάν περιέχει».
…ΚΑΙ ΟΙ ΓΚΡΙΖΕΣ ΖΩΝΕΣ
Τα πρώτα γκράφιτι της Αρχαίας Ελλάδας, στη Θήρα( φωτογραφία του Χίλλερ Φον Γκέτρινγκεν).
Πρέπει όμως να αναφερθούν δύο ακόμα επιγραφές που παραθέτει ο γάλλος περιηγητής του 19ου αιώνα JosephPittondeTournefort στο περίφημο βιβλίο του «Ταξίδι στην Κρήτη και τα νησιά του Αρχιπελάγους 1700-1702» -Relationd’unvoyageduLevant- (πρώτη έκδοση Παρίσι 1717, μετάφραση Μάκης και Μυρτώ Απέργη- Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης- Ηράκλειο 2003). Στην πρώτη κάποιος Κάρπος, αφιερώνει μνημείο στην αγαπημένη του γυναίκα Σώειδα, τονίζοντας πως στη ζωή της γνώρισε μόνο έναν άντρα. «Κάρπος ταν ιδίαν γυναίκα Σωειδα Αφήρειξεν της Μονανδρον». Στην επομένη ο Αυρήλιος Τυχάσιος για τον πατέρα του και η Ελπίζουσα για τον αγαπημένο της σύντροφο αφιερώνουν αποδείξεις της στοργής τους (σ.σ μάλλον ήταν μητέρα και γιος). «Αυρ. Τυχάσιος τον Πατέρα και Ελπίζουσα τον ίδιον συμβίον Τυχάσιον Αφηρωιξαν».
Αλλά η Αρχαία Θήρα, είχε μια ακόμα γκρίζα ζώνη στην –κατά τα άλλα – ένδοξη ιστορία της: ήταν ένα από τα νησιά που δέχτηκαν να δώσουν «γην και ύδωρ» στους Πέρσες. Μετά τους περσικούς πολέμους, έπεσε σε αφάνεια και οι μόνες αναφορές γίνονται πλέον κατά την ελληνιστική περίοδο, οπότε και χρησιμοποιήθηκε ως ναύσταθμος των επιγόνων του Μεγάλου Αλεξάνδρου.
↧
Χειρών - Ιστορία : Σκάλισμα και περιποίηση αμπελιού στη Σαντορίνη
Ένα βίντεο 2 λεπτών παρουσιάζει μια ιστορία αιώνων.... χωρίς να λέει απολύτως τίποτα.....
volcano vine from danderen on Vimeo.
↧
Ιστορικά τση φάβας
Ψάχνοντας όπως ήταν φυσικό για άλλο θέμα έπεσε το μάτι μου σε μία αναφορά του Ιωσήφ Δεκιγάλλα η οποία μου "ανέστρεψε" την έρευνα. Εκτός από το ιδιαίτερα σημαντικό άρθρο της Νίκης Τσέκου για τoν Προμηθέα και τη φάβα Σαντορίνης ( βλ. εδώ ) καθώς και τις διάφορες άλλες αναφορές στην ομάδα μας για αυτό το μοναδικά ιστορικό φαγητό, πάμε να προσθέσουμε και μερικές άλλες πληροφορίες: Γράφει, το λοιπός, ο Ιωσήφ Δεκιγάλλας: σε επιστολή του, η οποία δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Πανδώρα» πριν από 142 χρόνια: «Η γη των νήσων τούτων φαίνεται ευφορωτάτη και παντοίας φυτείας και σποράς επιδεκτική, μάλιστα η άσπα αυτών και ο σίτος αποσταλέντα παρ' εμού εις την έκθεσιν των ελληνικών προϊόντων, ηξιώθησαν βραβείου. Εν Θήρα, τη 13 Νοεμβρίου 1862». Μεταξύ των προϊόντων που είχε αποστείλει ο Δεκιγάλλας στην έκθεση «Ολύμπια» ήταν και «φάβα από αρακά οκάδες τέσσερις».
και από την άλλη πλευρά Έχοντας ως βάση το ανεκτίμητης αξίας βιβλιο « Η Σαντορίνη που χάνεται όπως τη βλέπουν οι μαθητές της Α Γυμνασίου 1985 - 1986":
Ένα από τα γεωργικά προϊόντα της Σαντορίνης είναι και ξακουστή φάβα της. Καλλιεργούν αρακά στο ηφαιστιογενές έδαφος του νησιού και μετά από μια σειρά εργασιών, που εδώ και χρόνια εφαρμόζουν οι κάτοικοι του, παράγεται ο περιζήτητος καρπός της φάβας. Ο γεωργός δεν κάνει καμία ιδιαίτερη προετοιμασία στο έδαφος. Αρχίζει κατευθείαν να το φυτεύει στις 21 Δεκεμβρίου (κυρά-Ελεούσας ) .Το φύτεμα γίνεται με δύο τρόπους:
1)Σπέρνει το σπόρο του αρακά 2) Κάνει μικρούς λάκκους με την αξίνη, γεωργικό εργαλείο που στο κάτω μέρος του είναι μυτερό για να τραβάει το χώμα κι εκεί βάζει τους σπόρους. Αφού φυτέψουν τον αρακά μερικοί γεωργοί προτιμάνε να ρίξουν στο έδαφος φάρμακο για τα χόρτα-ζιζάνια. Κατά τον Απρίλη ο αρακάς αρχίζει να βγάζει το «λουβί»(ανθό). Στη συνέχεια το λουβί ξεραίνεται και βγαίνει ο καρπός. Το διάστημα αυτό αρχίζουν και βγαίνουν ζιζάνια σε όσα χωράφια δεν έχει πέσει το σχετικό φάρμακο το Δεκέμβρη. Αν ο γεωργός αδιαφορήσει η σοδιά είναι χαμένη. Εχθροί του σε όλο αυτό το διάστημα, είναι ο καυτός ήλιος και η «βουβάλα», έντομο που τρώει το φυτό. Χρειάζεται νερό και λίγο ήλιο. Κατά τις αρχές του Μάη ο αρακάς έχει ξεραθεί πάνω στο φυτό. Τον μαζεύουν με την «ανεδοσά» (υγρασία) τις πρώτες πρωινές ώρες, ώσπου να βγει ο ήλιος για να μην θραύεται αργότερα με την παρουσία του. Το μάζεμα δεν έχει κανένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό. Όταν βρίσκεται και κανένας γλετζές αρχίζει το τραγούδι. Τον κάνουν δεμάτια και τον παραδίνουν στους «γαϊδουρολάτες», που για τη δουλειά που αναλαμβάνουν παίρνουν σαν αμοιβή τα άχυρα. Δουλειά του «γαϊδουρολάτη» είναι να πάει στο αλώνι και να τα αλωνίσει . Κατά το αλώνισμα ξεχωρίζουν τα άχυρα από τον αρακά.
Στη συνέχεια τα λιχνίζει με το «διχάλι», ένα εργαλείο που μοιάζει με πιρούνα και που χρησιμεύει στο να βγάζει το χώμα και τα ψιλά άχυρα. Απαραίτητο για το λίχνισμα είναι το αεράκι για να βοηθήσει την κατάσταση. Η δουλειά του «γαϊδουρολάτη» τελειώνει εδώ.
Ο γεωργός παίρνει τον αρακά και τον βάζει σε βαρέλια με φάρμακο. Εκεί τον διατηρεί περίπου ένα χρόνο για να μην ξεπουπουλιάσει δηλαδή να μην κουφαθεί. Αν τον αλέσουν νωρίτερα για θραυστεί.
Όταν έρθει ο κατάλληλος καιρός γίνεται η αποφλοίωση με δύο τρόπους:
1) Βρέχουν τον αρακά και τον βάζουν στο ήλιο.
2) Τον βρέχουν και τον βάζουν στον ήλιο.
Σειρά έχει τώρα το άλεσμα που και αυτό γίνεται με δύο τρόπους:
Α) Με τον παλιό χειρόμυλο. Αυτός αποτελείται από δύο στρογγυλές πέτρες τοποθετημένες η μία πάνω στην άλλη. Η επάνω πέτρα έχει μία τρύπα στ κέντρο και εκεί μπαίνει ένας άξονας ο οποίος συνδέει τις δύο πέτρες. Στην επάνω πέτρα υπάρχει επίσης ένα ξύλο το οποίο βοηθάει στην περιστροφή της, ενώ η κάτω παραμένει ακίνητη. Το προϊόν του αλέσματος το περνάνε στη συνέχεια από την «ντουμπανίστρα» και μετά το καθαρίζουν.
Β) Με την κοπτική μηχανή, ένα μηχάνημα που δουλεύει με ρεύμα. Στο επάνω μέρος έχει ένα χωνί όπου ρίχνουν τον αρακά. Μετά περνάει από έναν σωλήνα και τελικά καταλήγει αποφλοιωμένος και κομμένος. Μετά τον καθαρισμό η φάβα είναι έτοιμη.
 |
| φώτο: Κλέαρχος Καπούτσης |
↧