Είναι πολλά που έχουν γραφτεί για την πανσεβάσμια εκκλησία του Τιμίου Σταυρού της Περίσσας Τι για το όραμα του Γεράσιμου Βαιλα το 1836 όπου βρήκε στο χωράφι του τις δύο εικόνες και μάρμαρα απο παλαιό ναό, τι για τον περίφημο πρωτομάστορα της Περίσσας Μπατζάνη , τι για την κλεψιά της εικόνας της Παναγιάς τι για το μέχρι και σήμερα ξεχωριστό πανηγύρι της, τι για το σχήμα της που μοιάζει με τη γούρνα του αγιασμού της Μονής του Προφήτη και τόσα άλλα.
Σήμερα όμως λίγο πριν το πανθηραϊκό προσκύνημα θα σταθώ και θα σας μεταφέρω σε δύο περιγραφές της πίστης των κατοίκων για τον ναό αυτό. Και όχι μόνο για την εορτή της υψώσεως του Τιμίου Σταυρού αλλά και για την εορτή της Ζωοδόχου Πηγής .
Για την εορτή του Σταυρού γράφει ο Φίλιππας Κατσίπης στο «Χρονικό της Περίσσας»,: ... [...] Καματερη και σκόλη προσκυνητές από όλο το νησί κατεβαίνανε στην Περίσσα να προσκυνήσουνε κι απ όλα τα χωριά και γύρω νησιά ακόμη φέρνανε ασθενείς στη Χάρη Της . οι πιότεροι πάλι από τους προσκυνητές είταν οι απανωμερίτες που κατεβαίνανε με τις καβάλλες από την άλλη άκρηα του νησιού αποβραδίς και ξεμονεύανε. Μπαίνανε στο επιτροπικό και στα κελλάκια με τις κουμπάνιες τους κι αφου συσταμονίζανε τα πράματα τους και κανονίζανε τα του ύπνου τους ένας ένας τους πήγαινε στον παπά να ξαορευτεί. Την ταχυνή αγροικούσανε τη λειτουργιά και μεταλαβαίνανε. Κι ύστερις μπλάζανε στον άμμο και περνούσανε την μέρα τους με χαρές και τραγούδια.
Εκείνο το Θρησκευτικό πανηγύρι της Ζωοδόχου Πηγής της Περίσσας ήταν μια ιδέα ένας ύμνος μία πρωτόγνωρη πίστη μια μουσική που έβγαινε από τις παλλόμενες από ευλάβεια χορδές της ψυχής εκείνων των αγιασμένων ανθρώπων. ΄Εσκιζε τον αγέρα και ανέβαινε ολοίσια στους αιθέρας για να φθάση σαν ευχαριστήριος ύμνος αρωματισμένος με το μοσχολίβανο της θυσίας στο θρόνο του Πλάστη. Είμαι βέβαιος πως εκείνοι οι άνθρωποι έφυγαν από αυτόν τον κόσμο αγιασμένοι καθαροί άκακοι και ούτε τα όργανα όπως πιστεύουν μερικοί μήτε ο ταβλάς του γλυκατζή που πουλούσε ζαχαρωτά στα βρέφη τους έφραξε τον δρόμο του παραδείσου. Αλλά οι άνθρωποι έρχονται και φεύγουν όμως το πανηγυρι της Ζωοδόχου Πηγής της Περίσσας και κάθε άλλο πανηγύρι θα παραμείνη και θα γιορτάζεται αιώνια, όπως το θέλει η παράδοσις όπως το απαιτεί η ιστορία της Σαντορίνης όπως το γράφει η διαθήκη των προγόνων μας όπως μας το έδωσαν οι αιώνες …
Και του Χρόνου !! η εκκλησία αυτή δεν είναι μόνο ένα μνημείο πίστης... είναι ένα μνημείο ξεχωριστής ιστορίας
Για το σχέδιο της Περίσσας διαβάστεεδώ