Η προσφορά του Ευάγγελου Νομικού προς την αγαπημένη του Σαντορίνη υπήρξε απεριόριστη. Ο Ευάγγελος Νομικός διέθετε μια απίθανη έκτη αίσθηση για τη ναυτιλία και δεν έβγαινε ποτέ λανθασμένος. Το όνομά του ταυτίστηκε με την φερεγγυότητα στο χώρο της ναυτιλίας, ενώ απολάμβανε βαθιά εκτίμηση στο διεθνή εφοπλιστικό κόσμο αλλά και γενικά στην κοινωνία.«Βιογραφικά Στοιχεία»
Ο Ευάγγελος Νομικός γεννήθηκε στη Μεσαριά Σαντορίνης το 1902. Έμοιαζε να ήταν ένα λεπτό, κλεισμένο στον εαυτό του παιδί αφού δεν έκανε εύκολα φίλους. Ο καραβοκύρης πατέρας του Πέτρος, έδειχνε μάλλον περισσότερη αδυναμία στον μεγαλύτερο αδελφό του Mάρκοο οποίος έμελλε να γίνει ο πρώτος βουλευτής των Κυκλάδων στο Ελληνικό Κοινοβούλιο.
Ο Ευάγγελος σπούδασε χημικός μα ποτέ δεν εξάσκησε το επάγγελμα αυτό. Η αγάπη του για τη θάλασσα τον οδηγούσε σε μακρινά ταξίδια στην Αγγλία, στην Ολλανδία, στο Βέλγιο και σε άλλα μεγάλα ναυτιλιακά κέντρα. Πάντα όμως γύρναγε στο νησί γεμάτος όνειρα και ιδέες για βαπόρια, ταξίδια μακρινά και μεγάλα φορτία.
Ο μπάρμπα-Πέτρος πλησιάζοντας στη δύση της ζωής του αποφάσισε να δώσει και στους δύο γιους του ένα σημαντικό χρηματικό ποσό για την εποχή εκείνη μαζί με την ευχή του ώστε να το επενδύσει ο καθένας όπως νόμιζε καλύτερα. Και έτσι ξεκίνησε η ιστορία του μεγάλου Ευάγγελου Νομικού ως εφοπλιστή.
Την εποχή του Μεσοπολέμου το ελληνικό δημόσιο έβγαλε σε πλειστηριασμό δύο μισοβυθισμένα καράβια. Το ένα ήταν το «Πύλαρος» και το άλλο ένα φορτηγό περί τους 3.000 τόνους. Ο Ευάγγελος ξεκίνησε παίρνοντας το ρίσκο να επισκευάσει το φορτηγό που του έδωσε το όνομα «Παναγιώτης». Το «Παναγιώτης» υπήρξε τυχερό και κερδοφόρο γιατί έβγαλε όλον τον 2οΠαγκόσμιο Πόλεμο σώο και αβλαβές.
Μετά την εισβολή των Γερμανών στην Ελλάδα ο Ευάγγελος με όλη του την οικογένεια κατέφυγε στην Αίγυπτο. Επειδή όμως και εκεί η κατάσταση ήταν εξαιρετικά επικίνδυνη, αποφάσισε να εγκατασταθεί στο Γιοχάνεσμπουργκ της Νοτίου Αφρικής όπου αγόρασε μία φάρμα. Ενώ τα υπόλοιπα πλοία του βούλιαζαν σε βομβαρδισμούς ή από υποβρύχια, το «Παναγιώτης» παρέμενε άτρωτο. Το μυστικό του ήταν η μικρή του ταχύτητα, 6 μίλια την ώρα. Τα αεροπλάνα και τα υποβρύχια κυνηγούσαν πάντα τις νηοπομπές που πήγαιναν με ταχύτητα άνω των 8 μιλίων ανά ώρα.
Στο τέλος του πολέμου ο Ευάγγελος ευνοήθηκε πάρα πολύ από τη νοτιοαφρικανική υπηκοότητα που απέκτησε. Ο λόγος ήταν ο εξής: οι Αμερικάνοι διέθεταν τεράστιο στόλο κυρίως με πλοία Liberty και δεξαμενόπλοιων. Κάθε πλοιοκτήτης με υπηκοότητα συμμαχικού προς την Αμερική κράτους είχε την ευκαιρία να αγοράσει Λύμπερτυς σε αριθμό ίσο με τα βαπόρια που άνηκαν στον πλοιοκτήτη πριν από τον πόλεμο. Ο Ευάγγελος σαν νοτιοαφρικανός υπήκοος είχε μεγάλη προτεραιότητα μιας και δεν υπήρχαν άλλοι εφοπλιστές με την ίδια υπηκοότητα. Έτσι διάλεξε και απέκτησε τέσσερα Λύμπερτυς και δύο δεξαμενόπλοια που αποτέλεσαν τον πυρήνα της μεταπολεμικής εφοπλιστικής του δραστηριότητας.
Μετά το πέρας του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ο Ευάγγελος ήταν από τους πρώτους έλληνες εφοπλιστές που έσπευσαν να αγοράσουν επιβατηγά πλοία. Ο Θηραίος εφοπλιστής αγόρασε τον Ιούλιο του 1945 τρία μικρά σουηδικά ατμόπλοια 300-400 τόνων, με σκοπό να τα δρομολογήσει στις ακτοπλοϊκές γραμμές. Τα πλοία ήταν το «Ronneby», «Sodern» και «Blekinge», τα οποία μετονομάστηκαν σε «Έφη», «Μεσσαριά» και «Θήρα» αντίστοιχα και η παράδοσή τους πραγματοποιήθηκε από το Τρέλεμποργκ της Σουηδίας στα τέλη του 1945. Εντούτοις, μόνο τα δύο πρώτα έμελλε να καταπλεύσουν στην Ελλάδα αφού στις 10 Ιανουαρίου του 1946, το «Θήρα» ναυάγησε μια ώρα μετά τον απόπλου από το λιμάνι του Ηνωμένου Βασιλείου με προορισμό τον Πειραιά.
Οι επιχειρήσεις τα χρόνια που ακολούθησαν πήγαν τόσο καλά ώστε ο Ευάγγελος ήταν εις θέση να παραγγέλνει συνεχώς νεότευκτα πλοία. Ήταν ο πρώτος που προέβλεψε ότι η Ιαπωνία θα γινόταν ένας καινούριος ναυπηγικός πόλος. Το 1953 έδωσε την πρώτη ελληνική παραγγελία εκεί για 2 φορτηγά πλοία 14.000 τόνων πρωτοποριακά για την εποχή τους.
Το 1955 παντρεύει την κόρη του Μαριέτα με τον Αλέκο Γουλανδρή, γιο του Νικόλαου Γουλανδρή και έκτοτε βασίζεται στο ναυπηγικό πρόγραμμα του γαμπρού του. Αγοράζει το δεύτερο καράβι κάθε σειράς πλοίων που χτίζουν οι αδελφοί Γουλανδρή στην Ιαπωνία. Το 1958 αποκτά το «Mary Lou» 48.000 τόνων, το 1960 το «Linda» 22.000 τόνων και το 1965 το «Φαίδρα» 25.000 τόνων. Μέχρι το 1982 ο Ευάγγελος Νομικός χτίζει πάνω από 20 καινούρια καράβια παντός τύπου από 40 ως 125 χιλιάδων τόνων.
Οι επενδύσεις του πάντοτε βασίζονταν σε ίδια κεφάλαια. Ποτέ δεν δανειζόταν χρήματα. Είχε μια φυσική απέχθεια προς τους τραπεζίτες. Και όταν πήγαιναν στο γραφείο του διάφοροι τραπεζίτες με σκοπό να του προτείνουν δάνεια με ελκυστικούς όρους, τους έλεγε ορθά κοφτά ότι αν θέλουν εκείνοι να δανειστούν από αυτόν έχει καλώς, ειδάλλως απλά έχαναν τον καιρό τους. Όταν ερωτήθηκε από συνεργάτη του γιατί δεν ήθελε να επεκταθεί χρησιμοποιώντας ξένα κεφάλαια όπως έκαναν τότε όλοι οι μεγάλοι Έλληνες εφοπλιστές, η απάντησή του ήταν πως ήθελε να κοιμάται ήσυχος και να μην χρωστά σε κανέναν.
Ο Ευάγγελος παντρεύτηκε δύο φορές. Με την πρώτη σύζυγό του, Έλσα Χατζηαργύρη απέκτησε έναν γιο, τον Απόστολο. Με τη δεύτερη σύζυγό του, Λούλα, απέκτησε δύο κόρες. Η Λούλα Νομικού που πέθανε ξαφνικά το 1976 πήρε μαζί της και ένα μεγάλο κομμάτι της καρδιάς και του είναι του Ευάγγελου Νομικού.
«Ο ευεργέτης Ευάγγελος Νομικός»
Ο Ευάγγελος Νομικός υπήρξε ασφαλώς παθιασμένος για το νησί του. Αν και πάντα συναντούσε εμπόδια από το ίδιο το κράτος το οποίο προσπαθούσε να βοηθήσει, δεν σταμάτησε να δίνει ότι μπορούσε περισσότερο για αυτό. Πολλές φορές μάλιστα έπρεπε να αγνοήσει και τις ανθρώπινες κακές αδυναμίες πολλών συντοπιτών του που λόγω φθόνου και ζήλιας τον αντιμετώπιζαν με ιδιαίτερη ψυχρότητα. Όμως ο ίδιος σχεδόν αφιέρωσε τη ζωή του στην εξυπηρέτηση της γενέτειράς του, ιδιαίτερα από το 1953 και έπειτα.
Κατασκεύασε στα Φηρά το ξενοδοχείο «Ατλαντίς» το οποίο συνετέλεσε τα μέγιστα στην τουριστική ανάπτυξη του νησιού, κυρίως κατά τη διάρκεια των πρώτων ανασκαφών στο Ακρωτήρι από τον καθηγητή Μαρινάτο, καθώς χρησιμοποιήθηκε ως συνεδριακό κέντρο. Δεν υπήρξε δωρεά, αλλά υπήρξε η πρώτη σοβαρή τουριστική επένδυση στη Σαντορίνη σε μια προσπάθεια προσέλκυσης ξένων τουριστών. Επιπρόσθετα, λειτούργησε και ως σχολή τουριστικών επαγγελμάτων μέχρι το 1966, αποτελώντας λίκνο εκπαίδευσης ξενοδοχειακού και τουριστικού δυναμικού στις Κυκλάδες.
Το 1971 δώρισε οικόπεδο 1,9 στρεμμάτων στο κέντρο των Φηρών για την ανέγερση νέου αρχαιολογικού μουσείου που στεγάζει και κρατά μέχρι σήμερα στον τόπο μας τα ευρήματα των ανασκαφών του Ακρωτηρίου.
Το 1978 ασχολήθηκε με δική του πρωτοβουλία με τα υγειονομικά προβλήματα του νησιού και άρχισε να μεριμνά για την υγειονομική περίθαλψη των κατοίκων του. Έτσι το 1979 το Νομίκειο Τουριστικό Ξενοδοχείο προσφέρει στον Υγειονομικό Σταθμό σύγχρονο μηχανολογικό εξοπλισμό σημαντικής αξίας και τελευταίας τεχνολογίας. Το 1980 ο Ευάγγελος Νομικός ανέλαβε τη δαπάνη για την κατασκευή τοίχου αντιστήριξης και προστασίας του λιμένος Φηρών, αξίας 5 εκατομμυρίων δραχμών. Τον ίδιο χρόνο χάρισε στις κοινότητες μηχανήματα αξίας 1,5 εκατομμυρίων δραχμών. Εκτός από όλα αυτά ο Ευάγγελος Νομικός ενίσχυε εκκλησίες, το γηροκομείο, το οικοτροφείο της Ιεράς Μητρόπολης, τον υγειονομικό σταθμό, αλλά και κάθε συνάνθρωπό του που του ζητούσε τη βοήθειά του.
Η μεγαλύτερη όμως προσφορά του υπήρξε το τελεφερίκ της Σαντορίνης, ένα από τα πιο μεγάλα και αναπτυξιακά έργα του νομού Κυκλάδων.
«Το τελεφερίκ των Φηρών»
Με τη μεγάλη αύξηση του τουριστικού ρεύματος προς τη Σαντορίνη και κυρίως του αριθμού των κρουαζιερόπλοιων που προσέγγιζαν το νησί, καταφάνηκε η ανάγκη για γρήγορη και ασφαλή μεταφορά των τουριστών από το λιμάνι στην πόλη των Φηρών. Η άνοδος αυτή μέχρι τότε εξυπηρετείτο με γαϊδούρια. Ήταν όμως απαγορευτική για ηλικιωμένα άτομα. Πέραν τούτου, ο αριθμός των ζώων ήταν ανεπαρκής ώστε να καλύψει τις ανάγκες λόγω του μικρού χρόνου παραμονής των κρουαζιερόπλοιων και του μεγάλου αριθμού επισκεπτών.
Στα μέσα του 1978, ο μεγάλος αυτός εφοπλιστής ανακοίνωσε την πρόθεση του να αναλάβει εξ ολοκλήρου όλες τις δαπάνες για την αγορά και εγκατάσταση ενός εναέριου αναβατήρα. Ποιος θα φανταζόταν πως η απόφασή του αυτή θα έκανε το επίπεδο ευμάρειας και διαβίωσης στο νησί να υπερβεί κάθε προσδοκία για τα επόμενα χρόνια. Έτσι, ο Ευάγγελος Νομικός σύστησε με την υπ’ αριθμόν 25959/21.3.1979 συμβολαιογραφική πράξη το ίδρυμα «Λούλας και Ευαγγέλου Νομικού» και διέθεσε όλο το απαραίτητο ποσό για την κατασκευή ενός υπερσύγχρονου τελεφερίκ. Το έργο ξεκίνησε το φθινόπωρο του 1980 και αποπερατώθηκε τον Ιούλιο του 1982. Η δαπάνη ανήλθε στο αστρονομικό για την εποχή ποσό των 130 εκατομμυρίων δραχμών. Τα χρήματα αυτά υπερέβησαν ολόκληρο τον προϋπολογισμό της νομαρχίας Κυκλάδων για δημόσια έργα σε όλα τα νησιά!
Αν και ο Ευάγγελος Νομικός προγραμμάτιζε κι άλλα δύο μεγαλεπήβολα έργα για το νησί, την κατασκευή λιμένα στο Μονόλιθο και την κατασκευή εργοστασίου αφαλάτωσης, τα δύο έργα παρέμειναν ανεκτέλεστα γιατί ο μεγάλος αυτός ευεργέτης έκλεισε τα μάτια του στις 29 Σεπτεμβρίου του 1985. Όμως το έργο του το συνέχισε και το συνεχίζει με ιδιαίτερη επιτυχία το ίδρυμα «Λούλας και Ευαγγέλου Νομικού», ίσως το πιο επιτυχημένο παράδειγμα αυτοδιαχείρισης της Τοπικής Αυτοδιοίκησης σε όλη την Ελλάδα. Αυτό άλλωστε αποτυπώνεται και στον οικονομικό απολογισμό του ιδρύματος για το 2012 όπου φαίνεται να διατηρεί 8.000.000 περίπου ευρώ καταθέσεις προθεσμίας σε τράπεζες. Τα έσοδα του ιδρύματος διανέμονται όλα αυτά τα χρόνια στις κοινότητες του νησιού για κοινωφελή έργα και σκοπούς.
Μόνο για τα πρώτα 16 χρόνια λειτουργίας του τελεφερίκ υπολογίζεται ότι εισέπραξε 3 περίπου δισεκατομμύρια δραχμές. Τουλάχιστον το ένα τρίτο των εσόδων αυτών, δηλαδή ποσό άνω του ενός δις, διατέθηκε στο νησί την περίοδο 1982-1998. Αξίζει επίσης να σημειωθεί πως το 20% των ακαθάριστων εισπράξεων του τελεφερίκ παραχωρείται ανελλιπώς κάθε χρόνο στο Σωματείο Ημιονηγών Θήρας, προκειμένου το Ίδρυμα να ενισχύει τους ημιονηγούς (αγωγιάτες) στη διατήρηση και του παραδοσιακού τρόπου μεταφοράς των επισκεπτών. Με βάση το άρθρο 23β’ του καταστατικού του ιδρύματος δόθηκαν στο Σωματείο 407.021,04€ μόνο μέσα στο 2012.
Το 1996 το ίδρυμα αγόρασε ένα μικρό ιδιωτικό αεροσκάφος, το οποίο διαμόρφωσε εσωτερικά σε ασθενοφόρο, με αποκλειστικό σκοπό τη δωρεάν αεροδιακομιδή επειγόντων ιατρικών περιστατικών σε νοσοκομεία της Αθήνας και της Κρήτης. Συνέβαλε έτσι με τον καλύτερο δυνατό τρόπο και στην αναβάθμιση της ιατρικής περίθαλψης των κατοίκων και των επισκεπτών της Σαντορίνης. Το μικρό αυτό πτητικό μέσο πραγματοποιεί τουλάχιστον 200 διακομιδές ασθενών ετησίως.
Αυτή ήταν λοιπόν η ιστορία και το έργο του Ευάγγελου Νομικού, ενός έλληνα εφοπλιστή που μπορεί να μην έγινε ποτέ τόσο γνωστός όσο ο Ωνάσης ή ο Νιάρχος, πρόσφερε όμως τόσα πολλά στον τόπο μας που αναδείχθηκε δικαίως σε έναν από τους μεγαλύτερους εθνικούς μας ευεργέτες. Η προσωπική του προβολή και η δόξα δεν τον απασχόλησαν ποτέ, παρά μόνο η προσφορά για την πατρίδα του και τον συνάνθρωπο.
ΤΟΥ ΜΠΟΥΤΑΤΟΥ ΧΡΗΣΤΟΥ*
Ευχαριστώ βαθιά την κ. Αντωνία Ε. Γύζη, διευθύντρια του ξενοδοχείου Ατλαντίς, για τις πολύτιμες πληροφορίες που μου παρείχε.
* Επιχειρηματίας, αντιπρόεδρος Δ.Σ. της DMN A.E., κάτοχος μεταπτυχιακού τίτλου στο Μάνατζμεντ και στη Στρατηγική Επιχειρήσεων από το LSE