Έκρηξη του 1866 του Ηφαιστείου της Σαντορίνης –
Αφήγηση από τον Γεωλόγο Karl von Seebach
 |
| the Illustrated London News εκρηξη 1870 |
[...] Όμως η βάρκα είναι έτοιμη , μένει ακόμη να φορτωθούν τά όργανα .Κατεβαίνουμε ξανά τον απότομο δρόμο και βάζουμε πλώρη προς τη Νέα Καυμένη. Μα πρίν φθάσουμε στη Μικρά Καυμένη περνάμε από κάτι αβαθείς περιοχές, όπου ρίχνουν άγκυρα τα μεγαλύτερα πλοία .Εδώ η θάλασσα έχει βάθος μόνο δέκα μέτρα. Περνάμε μετά από τη νότια άκρη της Μικράς Καυμένης και μπροστά μας απλώνεται η εικόνα της τελευταίας καταστροφής. Θλιβερά στέκονται τα άδεια σπίτια, μισογκρεμισμένα από τους ογκόλιθους της λάβας. Πίσω τους διακρίνεται ο Γεώργιος με τα 400 μέτρα του. Μια έρημη περιοχή απ΄όπου ξεπροβάλλουν μοναχικοί βράχοι και μυτερά σχήματα διαγράφονται ανάμεσα στους ατμούς που ξεπηδούν από κάθε σχισμή και μαζεύονται πάνω από τον Γεώργιο σχηματίζοντας μια ενιαία στήλη ατμού . Γύρω από την βάρκα το νερό αρχίζει να ζεσταίνεται από μία θερμοπηγή. Μικρά συνεφάκια από ατμό χορεύουν σπρωγμένα από τον άνεμο πάνω από την θάλασσα και μοιάζουν με μικρούς ανεμοστρόβυλους. Το μουγκρητό της παλλόμενης δράσης γίνεται όλο και πιο βροντερό, όλο και πιο απειλητικό.
Μετά από μισή ώρα βαρκάδα αράζουμε στον μικρό μώλο με τα γκρεμισμένα σπίτια και βαδίζουμε περνώντας ανάμεσα στα ηφαιστειακά αναβλήματα προς τον Γεώργιο με την ελπίδα να μπορέσουμε να τον ανεβούμε.
Μα αυτό κάθε άλλο παρά εύκολο είναι . Οι ογκόλιθοι είναι σκόρπιοι, ο ένας πάνω στον άλλο και με το παραμικρό άγγιγμα χάνεται η εύθραυστη ισορροπία τους . Κατρακυλούν την απότομη πλαγιά και στο διάβα τους παρασύρουν κι άλλους μαζί τους. Οι ακμές τους είναι αιχμηρές και κοφτερές. Γρήγορα γεμίζουν τα χέρια αίμα από πολλές μικρές πληγές ακόμα και οι γερές μπότες κατασκίζονται. Μπροστά μας και πίσω μας ακούγεται ενας δυνατός τριγμός, όπως μία σόμπα που ψύχεται απότομα, και τον ακολουθεί ένας οξύς κρότος όπως κάνουν τα κομμάτια πορσελλάνης όταν πέφτουν καταγής. Είναι η λάβα που στερεοποιείται κάτω από τα πόδια μας και συρρικνώνεται. Οι ρωγμές αμέσως μετά τον σχηματισμό τους γεμίζουν με μικρα κομμάτια μιας σχεδόν υελώδους μάζας.
Επιτέλους καταφέρνουμε να φθάσουμε στο ύψωμα. Στεκόμαστε μπροστά σε μια επιφάνεια με απαλές στρογγυλάδες, πάνω απ΄ την οποία σιγοκαίει ο πυρακτωμένος αέρας. Πίσω του καθώς χορεύει πάνω κάτω γίνονται συγκεχυμένα τα αντικείμενα. Ακουμπάμε προσεκτικά τα χέρια για ν΄ αποφύγουμε τις πέτρες που είναι ακόμα πυρακτωμένες, όμως το μάτι δεν τις ξεχωρίζει στο φως της ημέρας και συχνά αναγκαζόμαστε να σταματήσουμε τελείως, όταν οι ατμοί βγαίνουν πυκνοί και εμποδίζουν την ορατότητα ακόμη και σε απόσταση μερικών βημάτων και, κάνοντας πολλούς κύκλους, προχωρούμε αργά προς το σημείο απ΄ όπου βγαίνουν οι περισσότεροι ατμοί μ΄ ένανν εκκωφαντικό κρότο. Οι πιο πολλοί είναι προφανώς υδρατμοί γιατί μπορούμε ν΄ αναπνέουμε χωρίς δυσκολία.
Μόνο εδώ κι εκεί νιώθουμε από την μυρωδιά πώς υπάρχει λίγο υδρόθειο. Όμως η ζέστη γίνεται όλο και μεγαλύτερη και στο τέλος μια βαθειά ρωγμή, απ΄ όπου ξεπηδά μια πύρινη φλόγα, εμποδίζει κάθε βήμα προς τα εμπρός. Εκείνη ακριβώς τη στιγμή βγαίνει η φωτιά της πυρακτωμένης λάβας που κυλάει στο βάθος της ρωγμής. Φαίνεται πολύ καθαρά μέσα στο σκοτάδι της νύχτας. Γι αυτό κι ανεβαίνουμε στην κορυφή της Νέας Καυμένης απ΄ όπου μπορούμε να παρακολουθήσουμε όλο το εκπληκτικό φαινόμενο της έκρηξης. [,...]
Λίγο πιο πέρα είναι η Αφρόεσσα που μοιάζει πολύ με φωλιά τυφλοπόντικα.Καί αυτή επίσης δεν έχει κρατήρα αλλά παντού από κάθε κομμάτι λάβας, ξεπετιούνται ατμοί που εδώ όμως δεν είναι άσπροι, όπως στον Γεώργιο, αλλά στο χρώμα της κανέλλας και έτσι καταλαβαίνουμε ότι είναι πλούσιοι σε ενώσεις χλωρίου. Εδώ στην Αφρόεσσα είναι σπάνιες οι εξάρσεις της δραστηριότητας στην διάρκεια των οποίων οι ατμοί να ξεπετιούνται με ιδιαίτερη βιαιότητα και σε μεγάλη ποσότητα όπως στον Γεώργιο.
Καθώς προχωράει το σούρουπο, αρχίζει να αλλάζει τελείως η εικόνα. Οι ξεθωριασμένες άκρες των μεγαλύτερων ρωγμών στον Γεώργιο αλλα και στην Αφρόεσσα αρχίζουν να παίρνουν σιγά- σιγά όλο και πιο σκούρες κόκκινες αποχρώσεις και παντού λάμπει το κόκκινο χρώμα της φωτιάς . Στο τέλος όταν έπεσε πυκνό σκοτάδι, όλα αυτά τα πυρακτωμένα σημεία δεν αποκτούν μόνο πιο μεγάλη φωτεινότητα αλλά μοιάζουν να εχουν πολλαπλασιαστεί. Η σκουρόχρωμη στήλη καπνού πάνω από την Αφρόεσσα έχει τώρα την όψη ενός πελώριου πυροτεχνήματος και σε κάθε δόνηση φωτίζονται τα σύννεφα ατμού καθώς εκτινάσσονται από τον Γεώργιο. ΄Όμως το πιο μεγαλειώδες, και συγχρόνως πιο σπάνιο αλλα και πιο ενδιαφέρον θέαμα, είναι οι πύρινες φλόγες που ξεπηδούν από κάθε ρωγμή. Αυτό το σπάνιο και πολυσυζητημένο φαινόμενο έχει μελετηθεί μέχρι την παραμικρή λεπτομέρειά του κι έχει εξηγηθεί απ όλους τους επιστήμονες που παρακολούθησαν την έκρηξη του 1866. Σε κάθε δόνηση εκτιναζόταν η φλόγα και λαμπάδιαζε με μεγάλη ένταση. Η κεντρική της περιοχή ήταν ασπρογάλαζη, η περιφέρειά της κόκκινη του καμινίου. Να τη θεωρήσει κανείς εσφαλμένα ως αντανάκλαση είναι αδιανόητο γιατί και οι δύο περιοχές διακρίνονται η μία δίπλα στην άλλη και ξεχωρίζουν σαφώς μεταξύ τους.
Πηγή: W.Friedrich : Φωτιά στη Θάλασσα, Εκδ. Πασχαλίδης, ΑΘήνα 2007, σσ.201