 |
| Διακρίνονται δύο εκκλησίες στο ηφαίστειο. Η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου είναι η ορθόδοξη. Η κοινότητα του ηφαιστείου υπήρχε μέχρι και την έκρηξη του 1866 |
Από τον Άγιο Γεώργη τον Απανωμερίτη, στον Άγιο Γεώργιο τον φτωχό, και από τον Άγιο Γεώργιο τον Ξεχρεωτή στον Άγιο Γεώργιο το Θαλασσίτη
Ιδιαίτερη τιμή και στον Άγιο Γεώργιο γίνεται στη Σαντορίνη. Από την Απάνω Μεριά και την εικόνα με τις σημαίες μέχρι και το θαύμα του Αγίου στο Σκάρο, μέχρι και τον Άγιο Γεώργιο το Θαλασσίτη, η τιμή προς τον Άγιο συνδυάζει λαογραφικά στοιχεία ιστορία και Πίστη. Το σωματείο ορυχοεργατών της Σαντορίνης ονομαζόταν « ο Άγιος Γεώργιος», η ορθόδοξη εκκλησια που υπήρχε πάνω στο ηφαίστειο μέχρι και την έκρηξη του 19ου, τον Άγιο τιμούσε, πλοία της Θηραϊκής ατμοπλοίας και κυρίως των οικογενειών της Οίας και τόσα άλλα....Είναι δύσκολο να σταχυολογήσεις την απήχηση του Αγίου σε όλη τη θηραϊκή κοινότητα. « Ανάμεσα λοιπόν στα λαογραφικά κεφάλαια της Σαντορίνης, γράφει ο Ματθαίος Μηνδρινός, και το πρόσωπο του Αγίου Γεωργίου του επιλεγομένου τροπαιοφόρου, που εορτάζει στις 23 Απριλίου.[i]Στο όνομα του υπάρχουν στο νησί πολλοί ναοί με διαφορετικό προσωνύμιο. Έτσι στο χωριό Μέσα Γωνιά είναι ο ναός του Αγίου Γεωργίου του «Σιδερή» που η χάρη του σιδερώνει τους πιστούς. Στο νησί αξιοσημείωτη μπορεί να θεωρηθεί η σύνδεση του Αγιου Γεωργίου με τα ξόρκια. Στο Εμπορείο[ii]λένε: « Αη Γιώργη Καβαλάρη, με σπαθί και με κοντάρι, δος μου το κλειδάκι σου, ν ανοίξω το ματάκι μου, να δω τι έχει μέσα κριθάρι ή σιτάρι ή μαργαριτάρι»
Μέσα Γωνιά [iii]
Ο Άγιος Γεώργης ο Σιδερής ή Σιδερίτης, γιορτάζεται στις 3 του Νοέμβρη, ενώ το φθινόπωρο έχει ήδη μπει για τα καλά, και οι πρώτες βροχές έχουν ξεδιψάσει κάπως την άνυδρη θηραϊκή γη. Το ξωκκλήσι βρίσκεται ανάμεσα σε αναβαθμίδες με κοντές φιστικιές, ένα από τα παραδοσιακά προϊόντα του νησιού, και από τα λίγα δέντρα που βρίσκει κανείς στη Σαντορίνη. Αξιοσημείωτο γεγονός στο πανηγύρι του Άη Γιώργη του Σιδερίτη είναι το κρέμασμα του μπακαλιάρου. Από νωρίς, και κατά τη διάρκεια της λειτουργίας, έξω από εκκλησάκι και πάνω από το ρημίδι, τεντώνονται σκοινιά στα οποία κρεμιούνται μπακαλιάροι παστοί και ρέγγες καπνιστές. Με το πέρας της λειτουργίας ο κόσμος περνάει και σερβίρεται μόνος “ξελουριάζοντας“ το μπακαλιάρο και τη ρέγγα με το χέρι και συνοδεύοντάς τα με άφθονο ντόπιο σαντορινιό κρασί για να ξεπλύνει την αρμύρα τους.Οία
Η μεγαλοπρεπής εκκλησία του Αγ.Γεωργίου είναι ο δεύτερος ενοριακός ναός της Οίας μετά τον Καθεδρικό ναό "Παναγία Πλατσανή (Ακάθιστος Ύμνος)". Είναι πολιούχος άγιος του χωριού και δεν είναι τυχαίο ότι ένα από τα επικρατέστερα αντρικά ονόματα στην Οία είναι Γιώργος και Τζώρτζης προς τιμή του Αγίου! Το πανηγύρι γίνεται ανήμερα της εορτής του μετά το τέλος της πανηγυρικής θείας λειτουργίας και είναι ένα από μεγαλύτερα παραδοσιακά πανηγύρια της Οίας με πολύ φαγητό και κρασί. Την παραμονή της εορτής το απόγευμα, ομάδα από άνδρες του χωριού, παίρνουν τα δύο λάβαρα της εκκλησίας: α) την ελληνική σημαία με αποτυπωμένη πάνω τη μορφή του Αγίου και β) τη σημαία του συλλόγου Οιατών εν Αθήναις «Αγ.Γεώργιος» και με την συνοδεία νησιώτικων οργάνων να παίζουν σαντορινιούς σκοπούς, καταλήγουν στη κεντρική πλατεία. Εκεί τους περιμένει συγκεντρωμένος ο κόσμος με τον ιερέα και τους ψαλτάδες. Ουσιαστικά «το γκράξιμο της σημαίας του Αγίου» όπως το αποκαλούν οι Απανωμερίτες πρόκειται μια μορφή "καλέσματος". Οι καμπάνες της Πλατσανής χτυπούν ασταμάτητα καθώς πλησιάζουν οι σημαίες ενώ τα βαρελότα πέφτουν …με το τσουβάλι!! Αφού φτάσουν στην πλατεία, παραμένουν εκεί για ένα 5λεπτο και ξεκινάνε πάλι αυτή τη φορά όλοι μαζί με πομπή προς την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου για να γίνει ο καθιερωμένος εσπερινός. Της πομπής προπορεύονται τα βιολιά, πίσω ακολουθεί ο παπάς με τους ψαλτάδες, οι σημαίες και τελευταίος ο κόσμος.
Ημεροβίγλι
Άγιος Γεώργιος ο Ξεχρεωτής
Όλη τη νύχτα σκεφτότανε, μα είδε πως τπτ δεν μπορούσε να τον σώσει. Την άλλη μέρα ξεκίνησε με την "πετσέτα του" ( το σημερινό δεκατιανό του....) για τα χωράφια του. Περνούσε απ έξω από τον Άγιο Γεώργη και λέει : "Ας έμπω να πω του Αγίου τι μου συμβαίνει ίσως εκείνος με βοηθήσει."
Πράγματι μπήκε, άναψε το καντήλι και προσευχήθηκε στον Άγιο, τάζοντας οτι άμα του κάνει το θαύμα και σώσει τα αμπέλια του και θα κάνει στη γιορτή του την "Πανήγυρη"με κρέας και πατάτες. Μα δεν ηπρόκαμε να κάμει λίγα βήματα και άρχισε να βρέχει ασταμάτητα για πολλές ημέρες. Οπότε σώθηκε η σοδειά του και κατάφερε να ξεχρεώσει τα χρωστούμενά του. Απ αυτό το περιστατικό ο Άγιος Γεώργης ονομάζεται "Ξεχρεωτής"
Λίγο πριν αναχωρήσουμε από το Ημεροβίγλι ξεχωριστο σημείο προσκυνήματος ο Άγιος Γεώργιος λίγο πριν το Σκάρο , με το θαύμα που πριν απο πολλά χρόνια ένα παιδί έπεσε γλυστρισε ...και σώθηκε....Μεγαλοχώρι
Άγιος Γεώργιος Μεγαλοχωρίου
Πύργο
Από τον Άγιο Γεώργιο το «φτωχό» και τον Άγιο Γεώργιο στα «Σκαλάκια» τον Άγιο Γεώργιο Λαγκαδιώτισσας και τον Άγιο Γεώργιο στο Καστέλι θα σταθούμε και θα ξαποστάσουμε σε τρεις από αυτούς:
- Άγιος Γεώργιος Λαγκαδιώτισσας
Ο Γιώργος Βενετσάνος[v] αναφέρει την Ιστορία τ Άη Γιώργη της Λαγκαδιώτισσας στον Πύργο.: "Εκεί υπάρχει μια εικόνα που παριστάνει τον Άγιο καβαλλάρη, να σκοτώνει το δράκο και από πίσω να είναι ένα παιδί. Αυτό είναι ντυμένο σαν τουρκάκι.. Η παράδοση λέει ότι στα χρόνια τση σκλαβιάς μια μητέρα ξαφνικά έχασε το παιδί τζη. Άφού ήψαξε παντού κατάφυγε στον Άη Γιώργη που ήτανε στη γειτονιά τζη. Κάθε μέρα η καμένη ημπροσεύχουνταν στον Άγιο να τση φέρει το παιδί της. Ίσαμε που ο Άη Γιώργης τη λυπήθηκε και ηποοφάσισε να τση το πάει. Ανήμερα λοιπός, τ Άη Γιώργιου, εκειδά που ηλουτρουούσανε ήκουσε ο κόσμος χλοπατα τ αλόγου. Βγαίνουν ίξω και τι να δουν το χαμένο παιδί της κερα Θολοϊνης. και να βαστά στα χέρια του ένα κανάτι και μια νυφτομαντήλα. Περίεργος ο κόσμος των ρώτησε πως βρέθηκε ξανα εδώ: Μια μέρα που ήπαιζα στην αυλή λέει το παιδί μου ρθε στο νου να μην βγω όξω στο δρόμο. Εκείνη την ώρα περνούσανε κάτι αράπηδες , μ αρπούνε, και μονομιας μου βουλώνουν το στόμα μου και φορθωθηκε ένας από αυτούς και με πάει στο καϊκι. Έπειτα μ αφήσανε σε έναν αγριάνθρωπο, όποοιος ήθελε συνέχεια να τον βοηθάω να πλένεται... Εγώ όμως έκλαιγα και παρακολούσα τον Αη Γιώργη που είναι στο Λαγκάδι ( Λαγκαδιώτισσα), να με πάρει απο εκει. Μια μέρα εμφανίστηκε μπροστά μου ο Άγιος και μου λέει:- Καλλίκεψε τ άλογο.... -Δεν ξέρω κι εγώ πως τα κατάφερα και τελικά το καλλίκεψα και μ έφερε ως εδώ ….Η εικόνα του Αγίου υπάρχει ακόμα στο Ναό!
Άγιος Γεώργιος το Κατεφχιο [vi]Η Εκκλησία του Αϊ Γιώργη στον Πύργο Σαντορίνης λέγεται ότι κτίσθηκε το 1754.[vii]
Η λέξη κατιφιό σημαίνει καταφύγιο ή κατίφια μέρος που δεν το βλέπει ο ήλιος και βασίλειο γιατί έμεινε εκεί η βασιλοπούλα.Πολλοί πιστεύουν ότι η είσοδος του σπηλαίου χτίστηκε για να κρύβονται οι κάτοικοι της περιοχής από τους πειρατές και έτσι δικαιολογείται και η ύπαρξη των τριών οπών που είναι σαν πολεμίστρες στον τοίχο που κλείνει την είσοδο του σπηλαίου.Το σπήλαιο Κατηφιό το συνδέουν επίσης με το «Βασίλειο» όπως ονομάζουν την Αρχαία Πόλη της Θήρας.
Την ονομασία κατιφιό το πήρε σίγουρα από το σπήλαιο το οποίο βρίσκεται δίπλα στην εκκλησία. Ιδιοκτήτης της είναι η Μάρθα Καταβάτη Κουτσογιαννοπούλου από τον Πύργο Καλλίστης κόρη του Γεωργίου Καταβάτη από όπου και την κληρονόμησε. Η εικόνα του ναού φυλάσσεται στην εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνα στον Πύργο και μόνον την ημέρα που γιορτάζει ο Άγιος 23 Απριλίου και πάντα μετά το Πάσχα παίρνει την θέση της μέσα στο ξωκλήσι. Λέγεται επίσης ότι έχει κάνει θαύματα.
Όπως μου εξιστόρησε ο κος Γιώργος Καταβάτης ο παππούς του του μίλησε κάποτε για ένα Καΐκι φορτωμένο με ασβέστη που προσέγγιζε το νησί μέσα σε σφοδρή θαλασσοταραχή, και κινδύνευε να καεί (λόγω του φορτίου) καίγοντας μαζί και το πλήρωμα. Ο Καπετάνιος Σαντορινιός στην καταγωγή ο Απόστολος Μουσούρης βλέποντας μπροστά από την πρύμνη του καϊκιού το ξωκλήσι του Αγίου προσευχήθηκε στην χάρη του να γαληνέψει η θάλασσα για να φτάσουν σώοι στο νησί. Έτσι και έγινε. Ο ίδιος και η μετέπειτα φαμίλια του την ημέρα της γιορτής του Αγίου ακόμα και σήμερα επισκέπτονται την εκκλησία και συμμετέχουν στην πανήγυρη . Η λαογραφία αναφέρεται, όσον αφορά το Σπήλαιο του Κατιφιού ,ή κατεφιού ,ή βασίλειο σε θρύλους.Λέγεται ότι ένας βασιλιάς θέλοντας να τιμωρήσει την κόρη του την έβαλε σε ένα πλοίο για να την εξορίσει μακριά. Ενώ ταξίδευαν και βρίσκονταν έξω από το Καμάρι η βασιλοπούλα παρακάλεσε τον καπετάνιο να την αφήσει ελεύθερη εφ’ όσον του υποσχέθηκε ότι θα κρυφτεί και κανένας δεν θα μάθει που βρίσκεται. Έτσι και έγινε . Την αποβίβασαν στο Καμάρι και η πριγκίπισσα βλέποντας το εκκλησάκι του Άι Γιώργη στο απρόσιτο σημείο που βρισκόταν αποφάσισε να πάει να κρυφτεί εκεί. Εκεί συνάντησε ένα καλόγερο του οποίου του εξήγησε τι της είχε συμβεί και τον παρακάλεσε να την κρύψει κάπου που κανείς δεν πρόκειται να την ανακαλύψει. Ο καλόγερος λοιπόν της έδειξε το σπήλαιο της εξήγησε ότι είναι απρόσιτο ότι δεν θα ήταν δυνατόν να κατεβαίνει από εκεί και ότι θα έπρεπε να ανεβάζει με καλάθι τις τροφές που αυτός θα τις έφερνε .Έτσι και έγινε ώσπου μια μέρα μετανιωμένος ο Βασιλιάς ψάχνοντας την κόρη του έφτασε εκεί όπου και την βρήκε και την πήρε πίσω στο βασίλειό του.
Άλλοι λένε ότι ήταν τόπος τιμωρίας μιας άπιστης βασίλισσας.
Όπως μου εξιστόρησε ο κος Γιώργος Καταβάτης ο παππούς του του μίλησε κάποτε για ένα Καΐκι φορτωμένο με ασβέστη που προσέγγιζε το νησί μέσα σε σφοδρή θαλασσοταραχή, και κινδύνευε να καεί (λόγω του φορτίου) καίγοντας μαζί και το πλήρωμα. Ο Καπετάνιος Σαντορινιός στην καταγωγή ο Απόστολος Μουσούρης βλέποντας μπροστά από την πρύμνη του καϊκιού το ξωκλήσι του Αγίου προσευχήθηκε στην χάρη του να γαληνέψει η θάλασσα για να φτάσουν σώοι στο νησί. Έτσι και έγινε. Ο ίδιος και η μετέπειτα φαμίλια του την ημέρα της γιορτής του Αγίου ακόμα και σήμερα επισκέπτονται την εκκλησία και συμμετέχουν στην πανήγυρη . Η λαογραφία αναφέρεται, όσον αφορά το Σπήλαιο του Κατιφιού ,ή κατεφιού ,ή βασίλειο σε θρύλους.Λέγεται ότι ένας βασιλιάς θέλοντας να τιμωρήσει την κόρη του την έβαλε σε ένα πλοίο για να την εξορίσει μακριά. Ενώ ταξίδευαν και βρίσκονταν έξω από το Καμάρι η βασιλοπούλα παρακάλεσε τον καπετάνιο να την αφήσει ελεύθερη εφ’ όσον του υποσχέθηκε ότι θα κρυφτεί και κανένας δεν θα μάθει που βρίσκεται. Έτσι και έγινε . Την αποβίβασαν στο Καμάρι και η πριγκίπισσα βλέποντας το εκκλησάκι του Άι Γιώργη στο απρόσιτο σημείο που βρισκόταν αποφάσισε να πάει να κρυφτεί εκεί. Εκεί συνάντησε ένα καλόγερο του οποίου του εξήγησε τι της είχε συμβεί και τον παρακάλεσε να την κρύψει κάπου που κανείς δεν πρόκειται να την ανακαλύψει. Ο καλόγερος λοιπόν της έδειξε το σπήλαιο της εξήγησε ότι είναι απρόσιτο ότι δεν θα ήταν δυνατόν να κατεβαίνει από εκεί και ότι θα έπρεπε να ανεβάζει με καλάθι τις τροφές που αυτός θα τις έφερνε .Έτσι και έγινε ώσπου μια μέρα μετανιωμένος ο Βασιλιάς ψάχνοντας την κόρη του έφτασε εκεί όπου και την βρήκε και την πήρε πίσω στο βασίλειό του.
Άλλοι λένε ότι ήταν τόπος τιμωρίας μιας άπιστης βασίλισσας.
Παλαιά Μονή Αγίου Γεωργίου Πύργος
῞Αγιος Γεώργιος
Πρόκειται γιά μονόκλιτη βασιλική, πού ἐφάπτεται μέ τή βόρεια πλευρά τοῦ ναοῦ τῶν Εἰσοδίων τῆς Θεοτόκου. Κτίσθηκε ἀπό τόν ἱεροδιάκονο Παρθένιο Σιγάλα καί ἀφιερώθηκε στή Μονή τό 1725. Σύμφωνα μέ τό σχετικό ἀφιερωτικό γράμμα ἔπρεπε νά τελοῦνται «τρεῖς λειτουργίαι τὴν ἑβδομάδα καὶ νὰ ἔχῃ ἐφημέριον διαρκῶς». Μεταξύ τῶν ἄλλων ὑποχρεώσεων, πού ἀναλάμβανε ἡ Μονή ἔναντι τοῦ μετοχίου ἦταν «νὰ ἀνάπτεται ἀκοίμητος κανδήλα ἐμπρὸς τῆς Εἰκόνος, νὰ καίεται μία λαμπὰς κατὰ τὰς καθ’ ἑβδομάδα γενομένας παρακλήσεις, τὴν Παρασκευὴν ἢ Κυριακὴν ἑσπέρας ὑπὸ τοῦ ἐφημερεύοντος ἱερέως...». Τούς ὅρους αὐτούς ἐκπλήρωσε ἡ Μονή μέχρι τό 1935. ᾿Από τό 1735 ἕως τό 1830 λειτούργησε ὡς γυναικεῖο μοναστήρι (σώζεται κτηριακό συγκρότημα μέ κελιά). Σύμφωνα μέ τό σχετικό ἐπισκοπικό Γράμμα τοῦ Ζαχαρία Γύζη (8 Φεβρουαρίου 1735), οἱ κάτοικοι τοῦ Πύργου ἀποφάσισαν «νὰ κτίσουν σεβάσμιον μοναστήριον μὲ ἔξοδα τῶν χριστιανῶν... εἰς τὸ ὄνομα τοῦ ῾Αγίου ἐνδόξου μεγαλομάρτυρος Γεωργίου». Τό μοναστήρι ἦταν κοινόβιο, μέ ἐντολή ὥστε «αἱ καλογραῖαι νὰ μὴν ἠμποροῦν νὰ εὐγαίνουν ἔξω ἀπὸ τὴν πόρταν, μήτε ἄλλος τινὰς νὰ ἐμβαίνῃ μέσα, οὔτε ἡγούμενος, οὔτε ἱερομόναχος, οὔτε λαϊκός, οὔτε γυναῖκα, οὔτε παιδί, οὔτε αὐτὸς ὁ ἀρχιερεύς, πάρεξ διὰ μεγάλην ἀνάγκην».῾Η λειτουργία τῆς Μονῆς σταμάτησε τό 1839, ὅταν διαλύθηκε ἐξαιτίας τοῦ ᾿Οθωνικοῦ διατάγματος ἀρ. 30. Οἱ μοναχές ἐγκαταβίωσαν στή μονή τοῦ ῾Αγίου Νικολάου, λίγο ἔξω ἀπό τά Φηρά. Μέ τούς σεισμούς τοῦ 1856 τό ἐναπομείναν μοναστηριακό συγκρότημα κατέστη σχεδόν ἀκατοίκητο, ἐνῶ οἱ σεισμοί τοῦ 1956 ἐπέφεραν ἐπιπλέον καταστροφές.
Κοντοχώρι
Άγιος Γεώργιος ο Σφουγγατάς [viii]
Αη- Γιώργης ο Σφουγγατάς, μια ερμηνεία για το προσωνύμιο: «Ένα παιδί για να ευχαριστήσει τον άγιο για τη βοήθεια που του είχε δώσει, του χάρισε ένα σφουγγάτο. Κάποιοι ναυτικοί, οδηγημένοι από το φως του αγίου Γεωργίου βγήκαν στη στεριά και για να ευχαριστήσουν τον άγιο πήγαν να του ανάψουν κερί. Βρήκαν το σφουγγάτο και το έφαγαν. Η πόρτα της εκκλησίας δεν άνοιγε όμως. Κατάλαβαν πως ήταν για το σφουγγάτο, πλήρωσαν και τότε η πόρτα άνοιξε. Και τότε είπαν: Καλό ήταν το σφουγγάτο σου Αη- Γιώργη μου, αλλά ακριβό».
Εμπορείο
Ιερό Ησυχαστήριο Αγίου Γεωργίου του Θαλασσίτη[ix]
[i]Μ.Μηνδρινός Θηραικές Ρίμες, Κυκλαδικά Θέματα , Γενάρης – Φλεβάρης 1986
[iv]Συρίγου- Μονιούδη Γ., Η Σαντορίνη μου, Εκδόσεις Θηραικά
[vi]Για το προσωνύμιο Κατεφχιο πρέπει να σταθούμε ουσιαστικά στα δύο σημεία του βουνού του Προφήτη Ηλία. Το ένα αφορά τον Άγιο Γεώργιο το Κατεφχιο από την πλευρά του Πύργου και το άλλο την Παναγια την Κατευχιανή στην Περίσσα (http://kallistorwntas.blogspot.gr/2012/09/blog-post_6794.html)
[viii]Καραμολέγκου Μαρία, Θρησκευτικός Τουρισμός, η περίπτωση της Σαντορίνης, Τει Κρήτης